२०१

वायां खेळ एकीबेकी । पडलीस काळाचे मुखीं ॥१॥

आधींच एक निर्गुण रे । मायेनें केलें सगुण रे ॥२॥

एकीबेकी म्हणतां एकलें रे । दोन म्हणतां सर्व आतलें रे ॥३॥

एका जनार्दनीं ऐकलें रे । एक जण अवघें फिटलें रे ॥४॥

202

पटपट सांवली खेळूं या रे । सावध गड्यांनो कां वेळू लावा रे । भीड तया सोडोनी सहा गडी मारुं या रे ॥१॥

निजानंदी खेळोनी मित्रतनया हारुं या रे ॥धृ ॥

अवघे गडी एकवटोनी जाऊं दे या रे । बहु कष्टे फेरे फिरतां मन तेथें लावा रे ॥२॥

एका जनार्दनीं खेळतां ब्रह्मारुप काया रे । जेथें पाहे तेथें दिसे जनार्दनीं छाया रे ॥३॥

२०३

तारुण्याचें मदें घेशी एकमेंकां झोबीं । वायां जाईल नरदेह धरीं हरीशी झोंबी ॥१॥

तरीच खेळ भला रे वायां काय गलबला । एकावरी एक खाली पडतां मारी यमाजी टोला रे ॥२॥

हातीम हात धरुनियां घालिसी गळां गळाखोडा रे । फजीत होसी खालीं पडतां हांसतील पोरें रांडा रे ॥३॥

एका जनार्दनीं म्हणे खेळ नोहें भला रे । आपण न पडतां दुजियासी पाडी तोचि खेळिया भला रे ॥४॥

२०४

धरितां हातीं हात न सुटे चिकाटी । पडली ती मिटाही नोहे कदा सुटी ॥१॥

वायां काय बळ वेंचितोंसी मुढा । न सुटतां हातीं हात वायां जिनें दगडा ॥२॥

ऐशी मिठी घालीअं एकदां जनार्दन पायीं । न सुटेचि कालन्नयी सर्वत्र देती ग्वाही ॥३॥

कायावाचामनें शरण एका जनार्दनीं । मिठी पडली ते न सुटे भावें चरणीं ॥४॥

२०५

बैसोनियां निवांत घालिसी उमान । एका हरिविण सर्व वायां न धरी गुमान ॥१॥

नको खेळ खोटा सांडीं मनाचा ताठा । उमान गुमान दोन्हीं न कळे होतील जगीं चेष्टा ॥२॥

उ म्हणनें उकार रे मा म्हणणें मकार रे । न म्हणणे नश्वर देह या तिहींचा आकार रे ॥३॥

एका जनार्दनीं उमार रें । सांगो जातां न कळे खुण तया म्हणिजे गुमान रे ॥४॥

२०६

हमामा पोरा हमामा । घुंबरींवाजे घमामा ॥१॥

हमाम्यांचे नादानी । घुंबरी वाजली रानीं ॥२॥

हमाम्यांची शीतळ शाई । पोरा मेली तुझी आई ॥३॥

काम क्रोध पोरा नाशी । अहंकार तोंड वासी ॥४॥

एका जनार्दनांशीं । पोरा वहिल्या गांवा जाशीं ॥५॥

२०७

हमामा बाळा घालीं । नको पडों काळाचे चालीं ॥१॥

हमामा पोरा हमामा ॥धृ॥

हमामा घालीं बरव्यापरी । क्रोधकामा सारुनी दुरी ॥२॥

हमामा घालीं नेटें । धरीं भक्तींचे बळ मोठे ॥३॥

हमामा घालसील जरी । एका जनार्दनाचे चरण धरीं ॥४॥

२०८

हमामा घालूं सोई । सांभाळूं शिवा दोही ॥१॥

हमामा रे भाई । कान्होबाचे बळे घालुं हमामा ॥२॥

हमामा घालुं ऐसा । भक्तिबळें कान्होबा बैसा ॥३॥

हमामा घालूं नेटें ।एका जनार्दनांचे बळ मोठें ॥४॥

२०९

हमामा माडिला कान्होबा भाई । हमामा खेळूं भाई कान्ह्बा तुझें पायीं ॥१॥

हमामा रे हमामा । कान्होबा खेळूं हमामा ॥धृ॥

हमामा खेळा वेंगीं । सांडुनीं द्वैताच्या संगीं ॥२॥

हमामा खेळूं नेटें । कान्होंबाचे बळ मोठें ॥३॥

हमामा खेळॊं सोई । एका जनार्दनाचे पायीं ॥४॥

२१०

हमामा घाली राम अवतारीं । कैकईची भीड तुला भारी । प्रस्थान ठेविलें लंकेवरी ॥१॥

हमामा तुं घाली । कान्होंबा हुतुतुतु खेळुं ॥धृ॥

हमामा घाली नंदाघरीं । मिळोनि गौळियांच्या नारी । गोपाळ नाचती गजरीं ॥२॥

हमामा घाली पंढरपुरी । पुंडलीकाची भीड भारी । गोपाळ नाचती गजरीं ॥३॥

हमामा आषाडीकार्तिकीचा । साधुसंत गर्जती वाचा । एका जनार्दनीं म्हणे त्याचा ॥४॥

२११

हमामा बोला बाळा । खोटा सोडुनी द्यावा चाळा ॥१॥

बोला हमामा बोला हमामा ॥धृ॥

हमामा बोला होटीं । बुद्धी सांडोनि द्यावी खोटी ॥२॥

हमामा बोला भाई । पुन्हां जन्मा येणें नाहीं ॥३॥

एका जनार्दनांचे पायीं । भावें ठेवियेली डोई ॥४॥

२१२

कान्होबा खेळ खेळू रानीं । तुम्हीं आम्हीं दोघे मिळोनी ॥१॥

हमामा रे भाई हमामा ॥धृ॥

हमामा घाली मत्स्य अवतारी । शंखासुरा धरुनी मारी ॥२॥

हमामा घाली समुद्रतीरीं । धरुनी पर्वत पाठीवरी ॥३॥

हमामा घाली नानापरी । पृथ्वी धरुनी दाढेवरी ॥४॥

हमामा घाली हिरण्य कश्यपाघरीं । प्रगटुनी स्तंभामाझारीं ॥५॥

हमामा घाली बळीचे द्वारीं । आपण होऊनि भिकारी ॥६॥

हमामा घाली परशु हातीं । निःक्षात्री पृथ्वी केली जगतीं ॥७॥

हमामा घाली लंकेवर । केला बिभीषण राज्यधर ॥८॥

हमामा घाली नंदाघरीम । गोपाळ नाचती गजरीं ॥९॥

हमामा घाली भीमातटीं । उभाचि धरुनि कर कटीं ॥१०॥

एका जनार्दनी खेळ । नानापरीचा आकळ ॥११॥

२१३

हमामा भाई हुंबरी । खेळों भाई हमामा हुंबरी ॥१॥

राम रावण हमामा घालितीं । हनुमान बेळें खेळीया निज ज्योंती ॥२॥

अर्जुन भीष्म हमामा खेळती । कृष्णे सुदर्शन धरिलें हातीं ॥३॥

एका जनार्दनीं हमामा जाहला ।अवघा खेळ ग्रासोनि ठेला ॥४॥

२१४

हमामा हुंबरी घालुं नका एक भावें । जेथे वसे कान्होबा तें घर आम्हां ठावें ॥१॥

हमामा घालुं आवडीं । कान्होंबा तुं आमुचा गडी ॥२॥

हमामा घालुं सोई । आमुचा कान्होबा भाई ॥३॥

हमामा घालुं रानीं । एका जनार्दनाचे चरणीं ॥४॥

२१५

हमामा भाई हुंबली । गोपाळ वासुरें कान्होबा जाला ना ब्रह्मामाया बोंबली रे ॥१॥

हमामा भाई बार कोंडे । वासुरें लेकुंरें कान्होबा जाला ठकविलें ब्राह्मण चहुं तोडें ॥२॥

हमामा भाई बारकोंडा । कंआचा केशीया कान्होबा मरिला हांसता आला होऊनियां घोडा रे ॥३॥

हमामा भाई खोल पाणी । यमुनेमाझारी कान्होबा पोहतां कुटिला काळिया फणी रे ॥४॥

हमामा भाई तोंड वासी । शिंक्याचें लोटकें कान्होबा भेदिलें लागली धार गोड कशी रे ॥५॥

हमामा भाई तोंड वासी ॥ औटचि मात्रा कान्होबा भेदिली लागली गोड कैसी रे ॥६॥

हमामा भाई चाट बोटे । चोरीचें दुध गोड मोठें ॥७॥

हमामा भाई गटगोळे । स्वर्गीच्या देवां लाळ गळे ॥८॥

हमामा भाई गट गोळी । जेविती खेळीमेळीं ॥९॥

हमाम भाई मिठी मिठी । आजचें भोजन गोड सुटी ॥१०॥

एका जनार्दनीं तृप्त झाला । ब्रह्मादेव लाळ घोटी ॥११॥

२१६

न लगो विषय गोपांच्या पाठीं । न संडु स्वत्मा घोंगडें काठी । विषयभोगें होईल तुटी । कृष्ण जगजेठी अंतरे ॥१॥

म्हणवोनि हुंबली बोधाची । कृष्णेची आमुची ॥धृ॥

न टाकूं प्रेम शिदोरी कुरुधनें । नेघों सायुज्य पळसपानें । विषय ताटीचें मिष्टान्न । तेणें जनार्दन न भेटें ॥२॥

ब्रह्मा सेवुं करुनी ठोमा । एका जनार्दनीं गोविलें कामा । अष्ट भोग भुलवी रमा । तोही आम्हां श्रीकृष्ण ॥३॥

२१७

राम रावण हुंबली खेळती । खेळीया हनुमान तीरे ॥१॥

खेळ माडिला खेळ मांडिला कान्होबाचे बळें खेळ मांडिला ॥धृ॥

राम कृष्णा हुंबली खेळती । खेळ्या अर्जुन झाला रे ॥२॥

अठरा अक्षौहिणी कौरव मारिले । शिशुपाळसह वक्रदंत वधिले रे ॥३॥

एका जनार्दनीं खेळतां खेळतां हुंबली आनंद बहु जाला ॥४॥

खेळ खेळतां अवघे निमाले मीतुपणा ठाव नाहीं उरला ॥५॥

२१८

माडियेला डाव पोरा हुतुतुतुतु । नको घालुं फेरा पोरा हुतुतुतुतु ॥१॥

लक्ष चौर्‍याशींचा डाव खेळ मांडियेला । लक्ष जाणे तोचि तेंथोनि सुटला ॥२॥

सहा चार अठरा यांचे पडों नको । एका जनार्दनी संता शरण जाई ॥३॥

२१९

विवेक वैराग्य दोघें भांडती । ज्ञान अज्ञान पाहाती रे । आपुले स्वरुपीं होऊनि एक चित्त झाली सकळ सृष्टी रे ॥१॥

हुतुतुतुतु खेळूं रे गडिया हुतुतुतुतु खेळू रें । रामकृष्ण गोविंद हरी नारायण निशिदिनीं भजन करा रे ॥धृ॥

हिरण्यकश्यप प्रल्हादपुत्र खेळतां आले हातघाई रे । बळेंचि आला फळी फोडुनी गेला पित्यासी दिधलें डायीं रें ॥२॥

राम रावण सन्मुख भिडता बरवा खेळ मांडिलां रे । कुंभकर्ण आखया इंद्रिजितासी तिघांसी पाडिले डायीं रे ॥३॥

कौरव पांडव हुतुतु खेळती खेळिया चक्रपाणी रे । कामक्रोध जीवें मारिला उरुं दिला नाहीं कोणी रे ॥४॥

एका जनार्दनीं हुतुतु खेळतां मन जडलें हरी पायी रे । विवेक सेतु त्यांनी बांधिला उतरुन गेलें शायीं रे ॥५॥

२२०

आंगीचिया बळें खेळसी हुतुतु । वृद्धपण आलिया तोंडावरी थुथुथु ॥१॥

कासया खेळसी वायां भजें गुरुराया । चुकविल डाया हुतुतुतु ॥२॥

एका जनार्दनीं हुतुतु नको भाई । मन जिंकुनियां लागे कान्होबाचे पायीं ॥३॥

२२१

गाई राखतां दिससी साना । तैं म्हणों यशादेचा कान्हा ॥

आतां न मानिसी अवघ्या गगना ।तुं ना कळसी ध्यानामना रे कान्होबा ॥१॥

कान्होबा आमुचा सखा होसी । शेखीं नीच नवा दिससा रे कान्होबा ॥धृ॥

गाई राखितां लागली संवे । तैं जेऊं आम्हीं तुजसवें ।

तुं मिटक्या मारिसी लाघवें । तुझीं करणी ऐशी होये ॥२॥

धांगडतुतु खेळुं सुरक्या । डायीं आलीया मारुं बुक्या ।

आतां महिमा ये देख्या । काय कीर्ति वर्णावी सख्या ॥३॥

तूं ठायींचा खादाड होसी । तुं शोकिली बा मावसी ।

आतां माया गिळुं पाहासी । उबगलों तुझ्या बा पोटासी ॥४॥

तुज लक्षिता पारुषे ध्यान । ध्यातां ध्येय हारपलं मन ।

एका अवलोकीं जनार्दन । तुझें हुंबलीनें समाधान रे कान्होबा ॥५॥

२२२

माडियेला खेळ हमामा हुंबरी । मारुनी हिरण्यकश्यपु प्रल्हाद खेळिया करी ॥१॥

हुतुतुतु हुमरी हुतुतुतु हुमरी ॥धृ॥

जाउनी लंकेवरी खेळ मांडियेला । रावण कुंभकर्ण वधोनि शरणगत रक्षिला ॥२॥

माडियेला खेळ खेळें अर्जुनाचे रथीं । मारुन कौरव खेळे नानापरींची गती ॥३॥

धरुनी गोपेवेष मरियेला कंसमामा । नानापरी खेळ खेळे गोपाळांसी हमामा ॥४॥

येउनी पंढरेपुरा पुंडलिकासाठीं । एका जनार्दनीं कर ठेवुनीं उभा राहिला काटीं ॥५॥

२२३

हमामा हुबरी खेळती एक मेळा । नानापरींचें गोपाळ मिळती सकळां ॥१॥

एक धावें पुढें दुजा धावे पाठीं । एक पळें एकापुढें एक सांडोनि आटी ॥२॥

ऐसें गुतलें खेळा गाई धांवती वनीं । परतेनाची कोण्हा एका जनार्दनीं ॥३॥

२२४

अगम्य तुझा खेळ न कळे अकळ । ब्रह्मादिक वेडे जाले तेथें आम्हां कैचें बळ ॥१॥

कान्होबा भला भला तुं होसी । चोरी करुनि दिसों न देसी रे कान्होबा ॥२॥

चोरुनी शिदोर्‍या आमुच्या खासी । शेखी वळतीया धाडिसी रे कान्होबा ॥३॥

एका जनार्दनीं आमुचा होंसी । दास्यात्व करुनी दिसों न देसी कान्होबा ॥४॥

२२५

बहु खेळतं खेळ । कळॊं आले सकळ । शेवटीं तें निर्फळ । जालें बाळकृष्ण ॥१॥

कान्होबा पुरे पुरे आतां खेळा । येता जातां श्रम जाला रे कान्होबा ॥धृ ॥

आम्हीं न खेळु विटिदांडुं । भोवरं लागोर्‍या रे चेंडु ।

एकीबेकीतें सांडुं । मीतूपण अवघें खंडुं रे कान्होबा ॥२॥

लक्ष लावुं तुझे खेळा । न गुंतु आणिका चाळा ।

एका जानर्दनीं पाहुं डोळां तुझ्या खेळाची अगम्य लीला रे कान्होबा ॥३॥

२२६

तुझिया खेळा बहु भ्याले । नेणों ब्रह्मादिक ठकले ॥१॥

कान्होबा आमुचा तुं गडी । न सोडिसी आपुली खोडी ॥२॥

चोरी करितां गौळणी बांधिती । तुझी न कळे वेदशास्त्रं गती ॥३॥

एका जनार्दनीं शरण । आम्हीं न सोंडुं तुझे चरण रे कान्होबा ॥४॥

२२७

गाई चारी कान्होबा । गोपाळ सांगाती उभा । अनुपम्य त्याची शोभा । नाचती प्रेमानंदें ।

गाताती भोगिता छंदे । मन वेधिलें परमानंदें रे कान्होबा ॥१॥

भला कान्होबा भला । भला कान्होबा भला ॥धृ॥

गौळियांची आंधळीं पोरें । गाईपाठीं धांवतीं सैरें । हरि म्हणे रहा स्थिरें ।

तुमची आमची बोली । पहिलीच आहे नेमिली । त्वा बरीच ओळखी धरली रे कान्होबा ॥२॥

तुझीं संगती खोटी । आम्हां धाडिसी गाईचे पाठीं । तुं बैससी जगजेठी ।

तिझें काय केलें आम्हीं । तुं जगाचा हा स्वामी ।

तुझा महिमा आगमनिगमीं । काहीं न कळे रे कान्होबा ॥३॥

माझी गाय आहे दुधाची । तुला सांपडली फुकाची । मला चोरी काय लोकांची ।

कां पडलासी आमुचे डायीं । भिन्न भेद नाहीं । एक जनार्दनीं मन पायी रे कान्होबा ॥४॥

२२८

कान्होबा सांभाळी आपुली गोधनें तुझ्या भिडेनें कांहीं न म्हणे ॥१॥

तुं बैसासी कळंबाखाली । वळती देतां आमुचे पाय गेली ॥२॥

तुझीं गोधनें बा अचाट । धांवती देखोनी विषय हिरवट ॥३॥

तूं बैसोनी करिसी काला । आमुच्या शिदोर्‍या करुनी गोळा ॥४॥

खातोसी दहीं भाताचा गोळा । आम्हाकदे न पहासी उचलोनी डोळा ॥५॥

वेधिलें आमुचे जीवपण । ठकविलें आम्हाकारण ॥६॥

एका जनार्दनीं परमानंद । आम्ही भुललों तुज गोविंदा ॥७॥

२२९

नको तु आमुचे संगतीं । बहु केलीसे फजिती ।

हें तुज सांगावें पा किती । ऐकती तुं नायकासी रे कान्होबा ॥१॥

जाई तु आपुली निवडी गोधनें । आम्हां न लगे तुझें येणें जाणे रे कान्होबा ॥धृ॥

तुझी संगती ठाउकी आम्हां । त्वां मारिला आपुला मामा ।

मावशी धाडिली निजधामा । जाणों ठावा आहेसी आम्हा रे कान्होबा ॥२॥

तुझें संगती नाश बहु । पुनः जन्मा न येऊं ।

एका जनार्दनीं तुज ध्याऊं । आवडीनें लोणीं खाऊं रे । कान्होबा ॥३॥

२३०

गडी मिळाले सकळ । यमुनेतटीं खेळ खेळती ॥१॥

धांवती ते सैरावैरा । खेळ बरा म्हणती ॥२॥

विसरलें तहान भुक । देखोनी कौतुक खेळांचे ॥३॥

भुललें संवगडी देखोनी । एका जनार्दनीं म्हणतसे ॥४॥

२३१

ऐकतां वचन कान्हया म्हणती गडी । काय खेळायाची आतां न धरुं गोडी ॥१॥

लावियेला चाळा त्वा जगजेठी । आतां आम्हां सांगसी तुं ऐशा गोष्टी ॥२॥

एका जनार्दनीं कान्होबा खेळ पुरे आतां । मांडु रे काला आवडी आनंता ॥३॥

२३२

ऐसे नित्यकाळ जाताती वना । गोपाळ रामकृष्ण खेळती खेळ नाना ॥१॥

यमुनेचे तटीं कळंबा तळवटीं । मांडियला काला गोपाळांची दाटी ॥२॥

आणिती शिदोर्‍या आपाअपल्या । जया जैसा हेत तैशा त्या चांगल्या ॥३॥

शिळ्या विटक्या भाकरी दहीं भात लोणी । मिळेवोनी मेळा करी चक्रपाणी ॥४॥

एका जनार्दनीं अवघ्यां देतो कवळ । ठकविलें तेणें ब्रह्मादिक सकळ ॥५॥

२३३

वैकुठींचा हरी गोपवेष धरी । घूऊनि शिदोरी जाय वनां ॥१॥

धाकुले संवगडे संगती बरवा । ठाई ठाई ठेवा गोधनांचा ॥२॥

बाळ ब्रह्माचारी वाजवी मोहरी । घेताती हुंबरी एकमेंकां ॥३॥

दहीं भात भाकरी लोणचें परोपरी । आपण श्रीहरी वाढितसे ॥४॥

श्रीहरी वाढिलें गोपाळ जेविलें । उच्छिष्ट सेविलें एका जनार्दनीं ॥५॥

२३४

बैसोनी कळंबातळीं । गडी मिळाले सकळीं । मिळोनी गोपाळीं । करती काला ॥१॥

नानापरीचीं पक्कान्नें । वाढिताती उत्तम गुणें । सर्वां परिपुर्ण । मध्ये शोभे सांवळा ॥२॥

वडजा वांकुडा पेंदा । आणि सवंगडी बहुधा । काल्याच्या त्या मुदा । घेती आपुलें करीं ॥३॥

लोणचें ते नानापरी । वाढिताती कुसरीं । सर्व वाढिलें निर्धारी । परिपुर्ण अवघीयां ॥४॥

एका जनार्दनीं म्हणे । कृष्ना कवळ तुं घेणे । गडियांसी देव म्हणे । तुम्हीं घ्यावा आधीं ॥५॥

२३५

गडी म्हणती सकळ । कृष्णा तुं घेई कवळ । हरी म्हणे उतावीळ । घ्यावा तुम्हीं ॥१॥

गडी नायकती सर्वथा । हरी म्हणे मी नेहे आतां । म्हणोनी रुदोनी तत्त्वतां । चालिला कृष्ण ॥२॥

कृष्णा नको जाऊं जाण । तुझें ऐकूं वचन । म्हणोनि संबोखुन ।आणिला कृष्ण ॥३॥

एका जनार्दनीं । लाघव दावी चक्रपाणी । भक्ता वाढवुनीं । महिमा वदवी ॥४॥

२३६

काळ्या कांबळ्याची घडी । घालिताती सवंगडी बैसवुनि हरी । कवळ घेती ॥१॥

कृष्ण अपुलेनी हातें । कवळ घाली गडियातें । तयांचीं उच्छिष्ट शितें । घालितसे मुखीं ॥२॥

मुखामाजीं कवळ । सवंगडे घालिउती सकळ । वैकुंठीचा पाळ । ब्रह्मानंदें डुल्लत ॥३॥

तृप्त झाला जनार्दन । एका वंदीतसे चरण । काया वाचा मन । खुन भक्त जाणती ॥४॥

२३७

मिळोनि गोपाळ सकळीं । यमुनेतटीं खेळे चेंडुफळीं ।

गाई बैसविल्या कळंबातळीं । जाहली दुपारीं खेळतां ॥१॥

काला मांडिला वो काला मांडिला वो । नवलक्ष मिळोनी काला मांडिला वो ॥धृ॥

नानापरींचे शोभती दहीभात । पंक्ती बैसविल्या पेंदा बोबडा वाढीत ।

जो जया संकल्प तें तया मिळत । अनाधिकारिया तेथें कोणी न पुसत ॥२॥

पुर्वसंचित खालीं पत्रावळी । वाढती भक्तिभावाची पुरणपोळी ।

नामस्मरणाची क्षुधा पोटीं आगळीं । तेणें तृप्ती होय सहजीं सकळीं ॥३॥

ऐसे तृइप्त जाहले परमानंदें । कवळ कवळाचे निजछंदें ।

एक जनार्दनीं अभेदं । शुद्ध समाधिबोधें मुखसंवादें ॥४॥

२३८

अनंत नामाचा हा काला । पुराणें म्हणते पाहुं चला ॥१॥

हरिनामाचा कवळू घेतां। तेणें धालों पैअ सर्वथा ॥२॥

एका कवळासाठीं । गणीका बैसविली वैकुंठीं ॥३॥

एका जनार्दनीं कवळ । सेवुं जाणती ते प्रेमळ ॥४॥

२३९

बैसविती हरी अस्त्र घडीवरी । पूजा करती वरी पुष्पपत्रें ॥१॥

धाउनी गळां पाले माळा त्या वाहाती । गजरें नाचती पुढें येक ॥२॥

टिरीया माडिया वाजविती पाय । हरुषें नाचताहे देवराया ॥३॥

ऐसें नित्यानित्य क्रीडा ते करिती । देव ते पाहाती विमानीं तें ॥४॥

म्हणताती देव वंचलों या सुखा । एका जनार्दनीं देखा गोवियलें ॥५॥

२४०

देवा परिस उदार । भक्त जाणा निर्धार ॥१॥

याजसाठीं धावें पाठीं । देत लंगोटीं आपुली ॥२॥

आपण दिगंबरची असे । भक्त वस्त्र भूषणें सौरसें ॥३॥

म्हणोनि भक्ताचा अंकित । एका जनार्दनीं तिष्ठत ॥४॥

२४१

देव भक्त दोनी करिताती काला । तयांच्या सुखाला वर्णी कवण ॥१॥

धन्य भाग्य त्यांचे गोकुळ जनांचें । ठेवणें सदाशिवाचें खेळतसे ॥२॥

उच्छिष्ट तें काय खाय तयाचेनी होतें । नाहींकंटाळत तयालागीं ॥३॥

एका जनार्दनीं भक्तांची आवडी । वाढवीत गोडी नित्य नवी ॥४॥

२४२

नित्य तो सोहळा करिताती सुरवर विचार पहावयाला देव येतो ॥१॥

अंतरी सुरवर विचार करिती । काला श्रीपती करित स्वयें ॥२॥

उच्छिष्ट प्रसाद सेवुम धणीवरी । मत्स्यरुप निर्धारी घेती सर्व ॥३॥

एका जनार्दनीं जाणतसे खुण । म्हणोनि विंदान आरंभिलें ॥४॥

२४३

गोविंयेंलें देवें आम्हांसी अभिमानें । नामरुप पेणें अंतरलों ॥१॥

करिती विचार इंद्रादी देव । हें सुखवैभव न मिळे आम्हां ॥२॥

शेष उष्टावळी मिळतां आम्हांसी । पावन जन्मासी होऊं आम्ही ॥३॥

ऐसा विचार करुनियां देव । मत्स्यरुप सर्व धरिताती ॥४॥

गोपाळासी सांगे वैकुंठीचा रावो । आजी नवलावो तुम्ही करा ॥५॥

कवळ खाउनी हात टिरी पुसा । यमुनें सहसा जाऊं नका ॥६॥

कां तो सांगे हरी न कळे तयासीं । एका जनार्दनासी गुज पुसे ॥७॥

२४४

गडियासी सांगे वैकुंठीचा राव । आजीं आला भेवो यमुनेंत ॥१॥

जीवनालागीं तेथें कोण्ही पै न जावें । बाऊ आला आहे तया ठायीं ॥२॥

तयांचे बालेणें लागे सर्वा गोड । म्हणोनि धरिती चाड संवगडे ॥३॥

एका जनार्दनींऐकोनि वचन । पढती वचन पेंदा बोले ॥४॥

२४५

गोपाळ म्हणती कान्हया कृष्नातें । आजी यमुनेचे जळ वर्जा कां जी ॥१॥

हरी म्हणे तयातें तेथें बाऊ आला । म्हणोनि तया स्थळा नवजावें ॥२॥

ऐकोनियां पेंदा नाचतो दुपांडी । गदियांची मादि सवें घेत ॥३॥

बाऊ पहावया गडे हो अवघे चला । या कृष्णबोला राहुं नका ॥४॥

एका मागें एक गडी ते निघाले । एका जनार्दनीं आले यमुनेटीं ॥५॥

२४६

नव लक्ष गोपाळ यमुनेतटीं । उभे राहुनी दृष्टी पाहताती ॥१॥

खल्लाळाचा शब्द कानीं तो ऐकिला । पेंदा पुढें झाला सरसाउनी ॥२॥

पेंदा म्हणे गडिया आपणा पाहुनी यमुना । हुंबरी घेती जाणा पहा पहा ॥३॥

एका जनार्दनीं पाहुनिया देव । करितां उपाव नवलाचा ॥४॥

२४७

आजी कांहो कृष्ण वर्जिली यमुना ।बाऊ तो जाणा कोठोनि आला ॥१॥

कैसा आहे बाहु पाहिन तयातें । म्हणोनि त्वरित उठिलासे ॥२॥

वारितां वारितां पेंदा पै गेला । पहातसे उगला यमुनेंत ॥३॥

बाऊ तो न दिसे कोठें खल्लाळ वाजत । पेंदा तया म्हणत क्रोधयुक्त ॥४॥

म्हणतसे पेंदा यमुनेसी जाण । स्त्री तूं होऊन हुंबरी घेसी ॥५॥

मी कृष्णदास घेसी तुं हुबरी । तुज निर्धारी बळ बहु ॥६॥

मी काय निर्बळ घेसी तुं हुबरी । आतांची निर्धारी पाहें माझें ॥७॥

म्हणोनियां पेंदा तेथेंची बैसला । हुबरीं तो तयाला घालीतसे ॥८॥

पेंदा कां नये काय जाहलें त्याला । कृष्णें पाठविला दुजा एक ॥९॥

तोही मीनला तयांसी तत्काळ । गडी तों सकळ आलें तेथें ॥१०॥

उरलेसे दोघे कृष्ण आणि राम । गुंतलें सकाम गडी तेथें ॥११॥

काय जाहलें म्हणोनि आले उभयंता । पाहुनी तत्त्वतां हांसताती ॥१२॥

सावध करितां न होती सावध । लागलासे छंद घुमरीचा ॥१३॥

एका जनार्दनीं कौतुकें कान्हया । आली असे दया भक्तांची ते ॥१४॥

२४८

गुडघेमेटाइ बैसले तोंडी खरस आलें । ते असे देखिले रामकृष्णें ॥१॥

मोहरी काढोनि लावियली मुखा । नांदे तिहीं लोकां मोहियलें ॥२॥

तयांमध्ये म्हणे गडे हो ऐका । पळालीसे देखा भिउनी तुम्हां ॥३॥

मोहियलें मन सर्वांचे भावें । एका जनार्दनीं देवें नवल केलें ॥४॥

२४९

पाहुनियां हरी गोपाळांचे चोज । म्हणे येणें तो निर्वाणीचें निज मांडियले ॥१॥

मेठा खुंटीं येउनी हुंबरी घालिती । खर तोंडाप्रती येती जाहली ॥२॥

कळवळला देव जाहालासे घाबरा । मुरली अधरा लावियेली ॥३॥

मुरलीस्‍वरे चराचरी नाद तो भरला । तेणें स्थिर झाला पवनवेंगीं ॥४॥

यमुनाहि शांत झाली तेच क्षणीं । म्हणे चक्रपाणी सावध व्हा रे ॥५॥

पेंदीयानें तो शब्द ऐकिला कानीं । एका जनार्दनीं स्थिर झाला ॥६॥

२५०

ऐकतां तो नाद मोहिलेसे मन । न कळे विंदान तिहीं लोकां ॥१॥

सावध हो उनी गडी ते पहाती । स्थिर पई होती यमुना ते ॥२॥

एकाजनार्दनीं ऐसा दासाचा कळवळा । म्हणोनि भक्तलळा पाळितसे ॥३॥

२५१

येवोनि गोपाळ कृष्णासी बोलतीं । यमुनेचा बाऊ पळाला वो श्रीपती ॥१॥

धन्य बळीया आम्हीं की वो त्रिभुवनी । धन्य धन्य कृष्णा म्हणोनि नाचती अवनी ॥२॥

एका जनार्दनीं ऐकोनी तयांचे बोल । आनंदे गोपाळ तयाशीं खेळे ॥३॥

२५२

पेंदा म्हणे देवा बाऊ तो पळाला । आमुचे भेणेम गेला देशोधडी ॥१॥

देव म्हणे गोपाळ धन्य तुम्हीं बळी । पळविला बळी बाऊ तुम्हीं ॥२॥

ऐसें समाधान करी मनमोहन । एका जनार्दनीं चरणीं लागे ॥३॥

२५३

वाऊगे तें वायां । कुंथाकुंथी खेळावया ॥१॥

हा खेळ नोहेरे बरा । गाई आधी ते आवरा ॥२॥

करा आपुले स्वाधीन तेणें तुटेल बंधन ॥३॥

एका गुंतूं वायां । एका जनार्दनीं लागे पायां ॥४॥

२५४

खेळतां सांवळा गडियांसी म्हणे । खेळ तो पुरे गाई जमा करणें ॥१॥

आपुलाल्या आपण वळाव्या गाई । नवल तो तेणें खेळ सांडावया भाई ॥२॥

धांवती संवगडी पाठोंपाठ लवलाह्मा । गुंतल्या त्या गाई वळती न येती वळाया ॥३॥

येवोनि दीन मुख करिती हरिपुढें । एका जनार्दनीं तया पाहतां प्रेम चढें ॥४॥

२५५

गोपाळ म्हणती कान्हा । सांभाळीं आपुल्या गोधळा ।

पळतां सैराट धांवती राना । गेल्या ठेल्या त्या तुम्हीं जाणां ॥१॥

कान्होबा पुरे पुरे तुझी गडी । आम्हा गाईनें केली ओढाओढी ॥धृ॥

तूं बैससी टेकावरी । आम्हीं श्रमतों वेरझारीं ।

ऐसें कैसें तुझें मुरारी । आपुलीं गोधनें जतन करीं ॥२॥

तुझ्या न लगती आम्हां गाई । तुझी संगती पुरे भाई ।

जरी कोपेल तुझी आई । तरी करील आमचें काई रे ॥३॥

तुझी गोधनें सैराटें । दाहीं पळतां दाही वाटे ।

वळितां कष्ट होताती मोठे । ठेचा लागुनी फुटली । बोटें ॥४॥

पैल श्रवणीं पाहे गाये । ते साद होये तिकडे जाये ।

उभी क्षणभरीं न राहे । वळितां जाती आमुचे पाय ॥५॥

पैल सावळीं डोळे सुटी । देखोनि धांवे हिरवटी ।

वळीतां धाप न साहे पोटीं । ती तु सांभाळी जगजेठी ॥६॥

पैले हुंगी कैसा सुजाण । स्वाद घे परी न खाये तृण ।

इसी हिंडवया थोडकें रान । वळीतां जाती आमुचे प्राण ॥७॥

पैल चोरटी रसाळ रंगी । कळप सांडोनी वाढे वेगीं ।

वळितां न वळे ती आम्हालांगीं । तुझी संगत नको वेंगीं ॥८॥

पैल सर्वांग सुकुमार मोठी । चहूंकडे ती धांवत खोटीं ।

मऊ रान देखोनियां अंग लोटी । तिसी वळितं जालों हिंपुटी ॥९॥

पैल लोभिष्ट हुंबरे कैशी । उगा न राहे हुंबरे द्वेषी ।

वळीतसं न वळे ती आम्हांसी । ती तु सांभाळी हृषीकेशी ॥१०॥

पैल हाताळ वोढाळ येकी । तेणे पाते गुड हाकी ।

ऐशी खट्याळ नाहीं आणिका । वळितां वळित्या घेती निकी ॥११॥

पैल पाय करिती भारी । उभी न राहे क्षणभरीं ।

वळतां शिणलों बहु मुरारी । तें तुं आपुलें जतन करीं ॥१२॥

पैल पोटफुगी खादाड । कैशी खाउनी हागे बाड ।

धुतां कधींच नव्हे धड । तुझीं गोधने न लगती गोड ॥१३॥

पैल मुतरीं मुंजी लांडी । कैशी सांचलीं घेत होडी ।

धांवे जेथें गोड लागे तोंडीं । वळतां पडती आमुची मुरकुंडी ॥१४॥

पैल मनमोहन सुंदर । कोणें काळी नव्हें स्थिर ।

इसी हिंदावया थोर वावर । हांव धरुनी धावती फार ॥१५॥

ऐसी गोधनें आमुच्या माथां । घालूं पहातोसी अनंता ।

एका जनार्दनीं विनवितं कृपा आली आलिंगी निजभक्ता ॥१६॥

२५६

काकुलते गोपाळ म्हणती रे कान्हया । गाई न येती माघारी कोन बळी कासया ॥१॥

आमुची खुंटली गति आवरीं तुं हरी । तुजवांचुनी कोण रेखा आमुचा कैवारी ॥२॥

नको वेरझारा पुरे आतां हरी । एका जनार्दनीं ऐशी करुणा करी ॥३॥

२५७

गडियांचे उत्तर ऐकोनी सांवळा वेधियलें मन तटस्थ सकळां ॥१॥

घेउनी मोहरीं गाई पाचारी सकळां । नवल तें जाहलें गोपाळा सकळां ॥२॥

नको वेरझारा पुरे आतां हरी । एका जनार्दनीं ऐशी करुना करी ॥३॥

एका जनार्दनी विश्वांचा निवासी । गाई आणि गोपाळां वेधिला सर्वासी ॥४॥

२५८

भक्तांसी सान न धरीच मान । खाय भाजीपान भाविकांचें ॥१॥

उच्छिष्टांची आस धरुनिया जीवीं । गोकुळीं तें दावी चोज सर्व ॥२॥

खेळे विटिदांडुं हमामा हुंबरी । वाजवी मोहरी सवंगडियासी ॥३॥

एका जनार्दनीं भक्तांचा अंकित । म्हणोनि तिष्ठत उभा असे ॥४॥

२५९

काळे गोरे एकापुढें एक । धांवताती बिदो बिदीं देख ।

अलक्ष लक्ष्या नये सम्यक । तो नंदनंदन त्रिभुवननायक गे माय ॥१॥

गाईवत्स नेताती वनां । गोपाळ म्हणती अरे कान्हा ।

जो नये वेदा अनुमाना । ज्यासी चतुरानन ध्यानीं ध्यातसे ॥२॥

जें योगिजनांचे ध्येय ध्यान । ज्याकरणें अष्टांग योगसाधन ।

तयांसि नोहे कधीं दृश्यमान । तो गौळ्यांचें उच्छिष्ट खाय जाण गे माय ॥३॥

एका जनार्दनीं व्यापक । सर्वां ठायीं समसमान देख ।

अरिमित्रां देणें ज्यांचे एक । तो हा नायक वैकुठींचा ॥४॥

२६०

कृष्ण देखतांचि गेलें । शेखीं बुडविली महिमान ॥१॥

भली नव्हें हे कृष्णगती । सखे पळविलें सांगाती ॥२॥

मायेचा करविला बंदु । शमशमादि पळविलें बंधु ॥३॥

द्रष्टा दृश्य आदि दर्शन । तिन्हीं सांडिलें पुसुन ॥४॥

ब्रह्माहमास्मि शुद्ध जाण । तेथील शून्य केला अभिमान ॥५॥

एका जनार्दनाची प्राप्ती । ज्ञान अज्ञान हारपती ॥६॥

२६१

करुनियां काला सर्व आले गोकूळीं । गोपाळांसहित गाईवत्स सकळीं ॥१॥

वोवाळिती श्रीमुख कुर्वडी करिती । रामकृष्णातें सर्व वोवाळिती ॥२॥

जाहला जयजयकार आनंद सकळां । एका जनार्दनीं धणी पाहतां डोळां ॥३॥

२६२

जाहला अस्तमान आले गोकूळां । वोवाळिती आरत्या गोपिका बाळां ॥१॥

जाती सवंगंडी आपुलाले घरां । राकाकृष्ण दोघे आले मंदिरां ॥२॥

नानापरीचीं पक्कान्नें वाढिती भोजना । यशोदा रोहिणी राम आणि कृष्णा ॥३॥

एका जनार्दनीं पहुडले देव । गोकुळामाजीं दावी ऐसें लाघव ॥४॥

२६३

अस्तमान जालिया ग्रामांत परतले । गोपाळ ते गेले घरोघरीं ॥१॥

आपुलिया गृहीं रामकृष्ण आले । यशोदेनें केलें निंबलोण ॥२॥

षड्रस पक्वान्नीं विस्तारिलें ताट । जेविती वैकुंठ नंदासवें ॥३॥

नंदासवें जेवीं वैकुंठीचा हरी । ब्रह्मादिक सरी न पावती ज्यांची ॥४॥

एका जनार्दनीं ऐसी लीला खेळे । परब्रह्मा सांवळें कृष्णरुप ॥५॥

२६४

गौळणी म्हणती यशोदेला । कोठें गे सांवळां । कां रथ शृंगारिला ।

सांगे वो मजला । अक्रुर उभा असे बाई गे साजरी ॥१॥

बोले नंदाची आंगणीं । मिळाल्या गौळणी ॥धृ॥

बोले नंदाची पट्टराणी । सद्गदेत होउनी । मथुरेसी चक्रपाणी ।

जातो गे साजणी । विव्हळ झाले मन वचन ऐकोनी ॥२॥

अक्रुरा चांडाळा । तुज कोनी धाडिला । कां घातां करुं आलासी ।

वधिशी सकळां । अक्रुरा तुझे नाम तैशीच करणी ॥३॥

रथीं चढले वनमाळी । आकांत गोकूळीं । भूमि पडल्या व्रजबाळी ।

कोण त्या सांभाळी । नयनींच्या उदकांनें भिजली धरणी ॥४॥

देव बोले अक्रुरासी वेगें हांकी रथासी । या गोपींच्या शोकासी ।

न पहावेंमजसी । एका जनार्दनीं रथ गेला निघोनि ॥५॥

२६५

कृष्ण आला परिसुनी मथुरे नारी । चपळा धांवती अति सुंदरी ।

एकी त्या कवळ करीं । एकीं त्या आलिया मार्जन शिरीं ॥१॥

अरे कृष्णा अरे कान्हा मनमोहना । गोपिका भाळल्या तुझिया गुणा ।

जय जय मानस मनमोहना । जीवीं जीवें गुंतल्या नंदनंदना ॥२॥

कृष्णदृष्टी पहावया प्राणपिसा । एकी त्या आलिया मुक्तकेशां ।

एकी त्या आलिया विगुंतवासा । देह गेह नाठवे कृष्णमानसा ॥३॥

कृष्णदृष्टी पहावया वेगु कामिनी । अस्ताव्यस्त इंद्रिया बाणलीं लेणीं ।

एकी त्या आलिया कर्म सांडोनी बाणलीं लेणीं । तत्नुमन वेधला सांगपणी ॥४॥

एकी त्या काजळ सुदल्या मुखीं । जावड कुंकम लाविती नाकीं ।

तांबुल विडीया खोविती मस्ताकीं । कृष्णदृष्टी इंद्रिया नाहीं वोळखी ॥५॥

एकी त्या तानवडे लेइल्या पायीं । पायींची पोल्हारे कानीं वो बाई ।

वाळे वाक्या बांधिल्या कंठाचे ठायीं । लाहे लाहे नेपुरें बांधिली डोई ॥६॥

एकी त्या आलिया चोखणा शिरीं । नागवें शरीर नेणें सुंदरीं ।

मोतियाचे हार नेसल्या नारीं । पाटाउ विसरल्या घरच्या घरीं ॥७॥

एकी त्या अर्धांगी लेईल्या चोळी । गुढरिया बांधिली मोतिया जाळी ।

नाकींचे मुक्ताफळ खोविती भाळीं । देह गेह नाठवें कृष्ण स्नेहाळी ॥८॥

एकी त्या कडिये घेतिल्या झारी । बाळकें विसरल्या घरींच्याघरीं ।

दृष्टीं सम दृश्या न दिसे नारी । पुत्र स्नेहें नाठवे देखोनि हरी ॥९॥

रंगी रंगल्या आल्हादें भारी । आपपर नाठवे तया सुंदरी ।

एका जनार्दनीं वेधल्या नारी । परतोनी संसारा नुरेची उरी ॥१०॥

२६६

उद्धवासे एकांतीं बोले गुज सांवळा । गोकुळासी जाऊनी बोधीं सुंदरीं गोपीबाळा ।

रथीं बैसोनी निघाला वेगीं पावला गोकुळां । तो उद्धव देखोनी दृष्टी गोपींन वेढींला ॥१॥

उद्धवा जाय मथुरेला । आणी लौकरे हरीला ॥धृ॥

मुखसुंदर शोभे कपाळीं टिळक रेखिला । नवरत्नजडित मुद्रिका हार कंठी घातिला ।

झळकती कुंडलें कानीं शिरीं मुगुट शोभला । मुरली धरुनी अधरीं नाचे यमुना तीरीं देखिला ॥२॥

मथुरेसी राहिला हरी विसरोनी आम्हांसी । कुब्जेनें मोहिला भाळल्या तिच्या रुपासी ।

डोळे पिचके खुरडच जे चाले काय वानुं मुखासी । शुद्ध भाव देखोनी तिच्या अनुसरला तियेसा ॥३॥

रासमंडली नाचे मुरारी कधीं भेटेल न कळे । वेणु वाजवी सुस्वर सोज्वळ पदकमळें ।

धणी न पुरे तया पाहातां मन आमुचें वेधिलें ॥४॥

हा अक्रुर कोठोन आला हरी गेला घेउनी । तोवियोग जाळी न जाय जीव आमुचा अझुनी ।

घरदार सोडोनी जावें गोकुळ हें सांडोनी । उद्धवा कधीं भेटविसी हरीला आणुनी ॥५॥

घडी घडी घरां येतो चोरिती श्रीहरी । तो झडकरी दाखवीं उद्धवा लौकरी ।

धन्य प्रेम तयांचें सदगदित अंतरीं । एका जनार्दनीं हरिरुपीं । वेधल्या नारी ॥६॥

२६७

कपटें पयपानसी । मोहें मोहनराशी । विषयी विष स्तनासी ।देवों आली ॥१॥

तंव तो सावध निजमुखीं । जिवासहित शोखी । सायुज्याच्या समसुखीं । समाधान बा ॥२॥

स्वरुपी घडोघडीं । म्हणें बापा सोंडीं । कृष्णमुखीं कुडी । सरती झाली बा ॥३॥

योगियां न कळे चित्तीं । सिद्धा दुर्लभ प्राप्ती । अंतीं कृष्णमुर्ती । हृदयावरी बा ॥४॥

पाजु आली विष । तियेसी परमसुख । कृष्णभजनीं दुःख । कवणा नाहीं बा ॥५॥

भक्ता परम प्राप्ती । द्वेषियां तेचि गती । एका जनार्दनीं प्रीति । वैरियां चार्‍हीं मुक्ति बा ॥६॥

२६८

निज पैसा समरसें । गोकुळा आली द्वेषे । कृष्णामुखीं विषें । निर्विष जाली ॥१॥

सोडीं सोडीं बा कान्हा । आक्रंदे पुतना । मागुती जनार्दना । मी न ये येथें ॥२॥

कृष्ण स्वानंदाचा कंदु । कंसासी विरोधु । विषय विषा पाजुं । पुतना आली ॥३॥

मी म्हणे बाळ तान्हें । त्वा शोषिलें जीवें प्राणें । मागुतें येणें । खुटलें बापा ॥४॥

ऐसा कैसा रे होसी । मी तुझी रे माउशी । परतोनी गोकुळासी । मी नये बापा ॥५॥

ऐसा कैसा बाळ । माझ्या शोखिल्या जीवनकळा । यशोदा वेल्हाळा । वाचली कैसी बा ॥६॥

एका जनार्दनी । द्वेषाच्या भावना । सायुज्यसदना । अरि वर्ग ॥७॥

२६९

अहं तृणावर्त बळी । प्रवेशला गोकुळीं । मोहममतेची राहाटोळी । भवंडीतसु ॥१॥

रज उधळले तेणें बळें । झाकोळले बुद्धीचे डोळे । कृष्ण आहे नाहीं हें न कळे । सकळिकांसी हो ॥२॥

श्रद्धा यशोदा म्हणे । माझा कृष्ण नेला कोणें । न दिसें रजोगुणें । मायें काय करुं वो ॥३॥

कैसें निबीड निबीड रज । मीचि न देखें मज । तेथें कृष्ण सोय निज । कवण दावी ॥४॥

तळमळीताहे मन । गेलें निधान । संतां सोय सविघ्र । बाधीना बा ॥५॥

बाळ सांवळें देखोनियां दिठी । आला धांवोनि उठाउठीं । कृष्णें घातली मिठी । अद्वैतपणें ॥६॥

वेगें नेला गगनावरी । कृष्णची गगनभरी । यावया जावया तिळभरी । वावो नाहीं बा ॥७॥

जडला कृष्ण अंगीं । कृष्णचि जाला वेंगीं । द्वैतभाव भंगीं । गेला त्याचा ॥८॥

संकल्प विकल्प पांख । उपडिलें दोन्हीं देख । येणें जाणें निःशेष । खुंटलें त्यांचें ॥९॥

कृष्णकारणीं हेंदुर्घट । आली भुलविली वाट । जिवनीं जेवीं मीठ । विरोनि जाय ॥१०॥

तृणावर्ता आवर्तु । भवंडी कृष्णनाथु । करणें देहा घातु । करुनी ठेला ॥११॥

पाहतां वेदविधी । द्वेत दृष्ट बुद्धी । एका जनार्दनीं । बैसविली निजपदीं ॥१२॥

२७०

गोकुंळींचा कान्हा अवतरला तान्हा । प्रथम पूतना शोषियेली ॥१॥

जन्मला वोखट घालुं आला वीट । पिढें महाबळभट पिटविला ॥२॥

वारा वाजे थोर सुटला आवर्तु । कृष्णें तृणावर्तु मर्दियेला ॥३॥

पाय होनोनिया मोडिला शकटु । कृष्ण अलगटु देवकीचा ॥४॥

मृतिका खादली वरितां पै देख । उदरीं तिन्हीं लोक दाखविलें ॥५॥

दहीं दुध चोरी आली बा मुरारी । माया दावें वरी बांधितसे ॥६॥

नऊ लक्ष गोप न पुरती उदरा । माया दामोदरा बांधितसे ॥७॥

दावा दामोदरु बांधिला मायेनें विमलार्जुन दोन्ही उद्धरिलें ॥८॥

वत्साचोनि रुपें आला पै असुर । झाडीं वत्सासुर झाडियेला ॥९॥

ध्यानस्थाचें परी बैसलासे तीरीं । बका दोन्हीं चिरी केल्या कृष्णें ॥१०॥

चेंडु वाचे मिसें नाथिला काळिया । फणीरंगी कान्हया नृत्य करी ॥११॥

इंद्रा मान हरी गोवर्धन करीं । धरोनि श्रीहरी व्रज राखे ॥१२॥

ताडाफळासाठीं धेनुक उठिला । कृष्णें निवटिला क्षणमात्रें ॥१३॥

वणवा गिळिला राखिलें गोपाळ । संतोषे सकळ नाचताती ॥१४॥

गोपाळ वासुरें अघासुर गिळी । कृष्णें दोन्हीं केली पहिल्या ऐसी ॥१५॥

वत्स वत्सपाळ नेले सत्य लोकां । अवघीं कृष्ण देखा होऊनि ठेला ॥१६॥

वळितं गोधनें गोपाळांशी खेळे । पाहतां निवतीं डोळे गोपिकांचे ॥१७॥

शरदऋतु शोभा शोभली रजनी । कृष्ण वृंदावनीं वेणु वाहे ॥१८॥

वेणुनादध्वनी वेधिल्या कामिनी । कृष्णादीपें हरिणी दीपियेल्या ॥१९॥

गोपीप्रती गोपी कृष्ण एक एकु । सहस्त्रघटीं अर्कू नसोनि दिसे ॥२०॥

वेणुनाद ध्वनि वेधिल्या गोपिका । रंगी त्या मायिका नाचविय्ल्या ॥२१॥

अरिष्टा अरिष्ट झाला कृष्णनाथु । केशिया आघातु केला तेणें ॥२२॥

गोकुळीं दैत्यासी केला आडदरा । थोर कंसासुर धाक पडे ॥२३॥

गोकुळा अक्रुर पाठविला रांगे । म्हणे आणी वेगें रामकृष्णा ॥२४॥

भाग्य भाव माझा कंसाचिया काजा । वैकुंठीचा राजा देखेन आजीं ॥२५॥

गाईचे रे खुर विष्णुपदांकित । पृथ्वी शोभत अक्रुर देखे ॥२६॥

ध्वजवज्राकुम्श कुंकुमांकित पदें । अक्रुर आनंदें डोलतसे ॥२७॥

तृणतरुवरां घाली लोटांगण । पुढती कृष्णचरण कैं देखेन ॥२८॥

पावला गोकूळां तंव वैकुंठ थोकडें । व्रज तेणें पांडे कृष्णमुखें ॥२९॥

देखोनियां कृष्ण विसरलां आपणां । आक्रुर श्रीकृष्ण चरणीं लोळे ॥३०॥

जाणोनि त्याचा भावो वेगीं निघे देवो । चला मथुरा पाहों आजीं आम्हीं ॥३१॥

व्रजीच्या अंगना करिताती रुदना । मागुता कैं कान्हा देखो आतां ॥३२॥

रथारुढ हरी पाहाती नरनारी । यमुना परतीरीं उतरले ॥३३॥

मारुनी रजक घेतलीं लुगडीं । गोपाळ आवडीं श्रृंगारिले ॥३४॥

पाटाउ परिकर नेसले पितांबर । कासे मनोहर नाना मेचु ॥३५॥

अक्रुरें जाउनी कंसा जाणविलें । मथुरेसी आले रामकृष्ण ॥३६॥

ऐसें ऐकोनि कंस दचकला मनीं । सर्व रुप नयनीं कृष्ण देखे ॥३७॥

चंदन कचोळी भेटली कुब्जा । वैकुंठीचा राज चर्चियेला ॥३८॥

कुब्जा म्हणे हरी चला माझे घरीं । सुमनेंही वरी श्रुंगारिली ॥३९॥

हातीं धरोनी बरी ते केली साजिरी । कंस भेटीवरी येईन घरां ॥४०॥

माळीयें सुमनें श्रृंगारिला हरी । वैकुंठ पायरीं केली तया ॥४१॥

मुक्त मुमुक्ष विषयीं हे लोक । पाहाती कौतुक कृष्णलीला ॥४२॥

मथुरे चोहाटाचा चालिला राजवाटा । टाकिला दारवंटा धनुर्याग ॥४३॥

तेथें अतिबळें कुवलया उन्मत्त । पेली महावुत कृष्णावरी ॥४४॥

त्यासी हाणोनिया लात उपडिलें दोन्हीं दांत । घायें महावत मुक्त केलें ॥४५॥

यागीचें कादडें केलें दुखंड । बळी ते प्रचंड रामकृष्ण ॥४६॥

घेऊनि गजदंत पावले त्वरित । मारिले अमित वीर कृष्णें ॥४७॥

न धरत पैं वेगीं आला मल्लरंगीं । कंस तो तवकेकें चाकाटला ॥४८॥

माल मल्लखडा करीतसे रगडा । कृष्ण तो निधडा एकपणें ॥४९॥

मुष्टीकचाणुर घायें केला घातु । कोपला अंनतु कंस पाहें ॥५०॥

चाणुर मुष्टिक हातें निवटिलें । दैत्य धुमसिलें अनुक्रमें ॥५१॥

रणरगडा अशुद्धचा सडा । कृष्ण कंसा कडा उठावला ॥५२॥

न लगतां घायें धाकें सांडी देहो । मथुरे केला रावो उग्रसेन ॥५३॥

सोडिलीं पितरें तोडिलें बंधनें । एका जनार्दने मुक्त केली ॥५४॥

२७१

जो साक्षात परब्रह्मा । करुं निघाला चोरीकर्म ।

धरुनी बाळलीला संभ्रम । आवडी परम नवनीताची ॥१॥

सवें नवलक्ष संवगडे । पशुपाल वेडे बागडे ।

सुदामा बोले बोबडें । ते आवडे गोविंदा ॥२॥

थोगला अत्यंत वांकुडा । जो निजाचा निजगडा ।

कृष्ण गुज सांगे त्या पुढां । होई गाढा चोरीकार्मा ॥३॥

घ्या रे सामुग्री चोखट । खेडे सराटे निकट ।

माजीं बांधारे बळकटा । शब्द कांहीं करुं नका ॥४॥

वस्त्र गाळिव मृत्तिका । घेउनी प्रवेशतं शंकु नका ।

सकळ गृहींचा आवांका । मज ठाउक समाचार ॥५॥

गोपाळ म्हणती चक्रपाणी । चोरीकर्म ऐकिलें श्रवणीं ।

परी खडे सराटे मृतिका घेउनी । न देखो कोणीही रिगाले ॥६॥

कृष्ण म्हणे एका निवाडे । रचिताती पत्रांचे उतरंडे ।

पाहतां न दिसती दृष्टीपुढे । जैं अंधार पडे रजनीचा ॥७॥

भीतरी प्रवेशोनी एकीकडे । सव्य अपसव्य टाकावे खडे ।

पात्रीं नाद उमटती धडाडे । जाउनी रोकडे आणावे ॥८॥

शिंकीं लांबविलीं अंतराळीं । काठी टोंचुनी पाडावी दुळी ।

धार लागेल मोकळी । मिळोनि सकळीं प्राशन करा ॥९॥

साचल एकतील गौळणी । कवाडें धरतील धांवोनी ।

सराटे पसरा आंगणीं । पायीं चुंबकोनी गुंतती ॥१०॥

तेहि चुकवोनि येती अबला । तरी मृत्तिका घाला त्यांचे डोळां ।

नेत्र चोळतील तंव तुम्हीं पळा । नवलकळा सांगितली ॥११॥

हांसें आलें कृष्णातरीं । मग प्रवेशलें घरोघरीं ।

कवाडें उघडोनि भीतरीं । अंतरीं प्रवेशलें ॥१२॥

हळुं हळूं ठेविती पाउलें । तंव गर्जती वांकीया वाळे ।

जन ऐकतील म्हणोनि गोपाळें । कर्णीं अंगोळी घातलीं ॥१३॥

कृष्ण नायके तंव जग बधीर । कृष्ण न देखे तंव अंध जगत्रय ।

कृष्ण न चाले तंव पांगुळ सर्वत्र । चालक सर्व श्रीकृष्ण ॥१४॥

सांचलें दहींपात्रें काढिती । थिजलें घृत करीं घेती ।

कांही भक्षिती कांही खाती । तोंडा मखिती निजल्यांच्या ॥१५॥

एकापुढें एक धांवती । एक एकाचें लोणी हिरोनी घेती ।

एक एकातें झोंबती । वाटा मागती चिमटोनी ॥१६॥

देखोनी नवनीताची भांडीं । पेंदा नाचे दुपांडी ।

उगा पोरा म्हणोनी धरी शेंडी । गोळा तोंडी लाविला ॥१७॥

शिकें उंच न पावे कर । काठी टोचोनी पाडिलें छिद्र ।

कृष्ण निजमुखीं लावी धार । देखोनी गोपाळ गजबजिलें ॥१८॥

गोपाळ म्हणती कृष्णासी । जाई बा सकळ दुधतुपेंसी ।

येरु म्हणे लागा रे कोपराशी । घ्या रे सावकाशी दोहींकडे ॥१९॥

तंव वाकुंड्यानें केली टवाळी । टांचें तुडवोनि पोरें उठविलीं ।

ती मातेसी बोभाईली ॥ तंववत्से सोडिलीं वडजानें ॥२०॥

वत्सें करिती स्तनपान । बाळकें करिती रुदन ।

गोपी उठल्या गजबजोन । तंव नवनीतें वदन माखलें ॥२१॥

वृद्धा सांडोनि शेजेसी । उठतां देखिलें सुनेसी ।

सासु देखतां तोंड पुसीं । येउनी केशी धरियेली ॥२२॥

तुंचि भक्षिणी नवनीत । आणि दुसर्‍याचें नांव सांगत ।

ऐशा सासु सुना भांडत । आपण तेथोनि निघाले ॥२३॥

मग पळाले सकळ । दुजे गृहीं प्रवेशलें गोपाळ ।

गौळणी निद्रें व्यापिल्या सकळ । टवाळी नवल मांडियेली ॥२४॥

शिंकी लांबविलीं दुरीं । यत्न करिती परी न येती करीं ।

मग वेंघोनी एक एकाच्या खांद्यावरी । उतरती दहींपात्रें ॥२५॥

उतरंडी दुरी लाविल्या न कळती । सव्य अपसव्य खडे टाकिती ।

पात्रीं लागतां नाद उठती । तेंचि घेउनि येती हरिपाशीं ॥२६॥

सुखसेजे गोपी बाळी । निद्रिस्त देखोनि अंबरें फेडिलीं ।

तरुण देखोनी मुली । टवाळी थोर मांडिली ॥२७॥

तंव गजबजोनी सुंदरा । एके करें सांवरी चिरा ।

जाउनी धरी मधलीया द्वारां । सकळ चोरां कोंडिलें ॥२८॥

तंव पुढें देखोनी वनमाळी । म्हणे भला रे सांपडलासी ये वेळा ।

तंव धरुं वेल्हाळी । नयनीं गुरळीं घातली ॥२९॥

नेत्र चोळी व्रजकामिनी । आपण तिचा हात धरुनी ।

गोपाळातें खूनवोनी । सकळ तेथोनी पळाले ॥३०॥

येरी धावें पाठोपाठे । तंव पायीं चुबकले सराटे ।

वाम करी धरुनि बोटें । बैसे गुतोंनी धरणीवरी ॥३१॥

तंव दुसरी धांवली गोपिका । तिच्या नयनीं घातली मृत्तिका ।

नेत्र चोळीत अधोमुखा । देखोनि यदुनायक हांसतसे ॥३२॥

मग चोरीकर्म सोडिनी । सकळ प्रवेशले सदनीं ।

प्रातःकाळ झालिया गौळनी । गार्‍हाणीं सांगों आलिया ॥३३॥

यशोदे म्हणती सकळां । तुझिया पुत्राची नवलकळा ।

कानी न ऐकीली न देखों डोळां । सुना सकळीं विटंबिल्या ॥३४॥

एक मह्णती यशोदेम सुंदरे । तुझी गांवची वस्ती पुरे ।

उठवितो निजलीं पोरें । फेडी चिरें करी नग्न ॥३५॥

खालीं ठेवोनि नवनीत मांजरामुखी चाटवीत ।

आपण खदखदां हांसत । ऐसें विटबित नानापरी ॥३६॥

एक म्हणे गौळणी । माझे भक्षिलें क्षीण लोणी ।

उच्छिष्ट मुखासी लावोनी । आपण तेथोनि पळाला ॥३७॥

एक म्हणे माझी सोडिलीं वासुरें । उठविलीं निजली पोरें ।

शिंकी तोडिलीं एकसरें । फोडिल्या त्वरें माथणी ॥३८॥

गोपिकांसी बुझविते सुमती । म्हणे निर्गुणासी गुण लविती ।

तुमचें खादलें किती निश्चिती । संगा तितुके देईन ॥३९॥

किती भक्षिलें रें गोविंदा । तंव कृष्णापुढेंअ आली राधा ।

तिचे स्तन धरुन हांसे गदगदां । म्हणे येवढा मुद्धा होता तिच्या ॥४०॥

हांसों आलों राधिकेसी । गौळणी गेल्या घरासी ।

यशोदा म्हणे कृष्णासी । सोडी वेगेसी गोधनें ॥४१॥

जो वेदासी अगोचरा । श्रुतीसी न कळे ज्याचा पार ।

वर्णितां श्रमाला फणीवर । तो गुण गंभीर श्रीकृष्ण ॥४२॥

माथां मुगुट तेजःपुजं । नयन श्रवनीं सांगे गुज ।

ललाटी कस्तुरी नोज । तळपे तेज तळवीया ॥४३॥

वैजयंती वनमाआळा । सुरंग गुजाहार गळां ।

कंठी मिरवे मेखळा । झलके कळा कौस्तुभाची ॥४४॥

मुगुटा सुमने वैष्टिलीं मयुरपिच्छें शिरी खोविलीं ।

मग चालिले तये वळीं । जाळी पृष्ठीवरी टाकिलीं ॥४५॥

काळीं कांबळी खांद्यावरी । कासे खोविली शृंग मोहरी ।

जाला नंदाचा खिललरी । हांकिली झडकरी गोधनें ॥४६॥

बळिराम राजीवनयनु । अलंकारमंडित शुद्ध तनु ।

चालिले गोपाळ घेऊनी धेनु । दोघे बाळ नंदाचे ॥४७॥

सवें नव लक्ष संवगडे । पशुपाळ वेडेबागडे ।

गोरज उधळले चहुकडें । पावले थंडी यमुनेच्या ॥४८॥

गाई सोडिल्या सैरावैरा । भ्रमती सुखें खाती चारा ।

वडज्या म्हणे पेद्यां पोरा । आणी सत्वर पलशपत्रें ॥४९॥

मथुरेचे मीष करुनी । हाटा निघालिया गौळणी ।

माथा दहीं दुध घृत लोणी । त्यामाजीं मुख्य राधा ॥५०॥

गगन गर्जे वाक्या वाळे । घनदाट चालती उताविळे ।

मनीं इच्छिती कृष्णसोहळे । तंव देखिलें वदज्यानें ॥५१॥

टाळी पिटोनी उठे वोजे । म्हणे कृष्ण आलें खाजें ।

धावोणी आला गोपीसमाजे । उभ्या थोकविल्या गौळणी ॥५२॥

तंव वडज्या करी झगडा । एकसरें धांवला वाकुडा ।

पात्रें फोडिलीं कडाडा । धरुनी रोकड्या आणिल्या ॥५३॥

कृष्णें राधा धरली करीं । एका करें लोणी चोरी ।

एका करेकं फेडी निरी । एका करें कंचुकीं ॥५४॥

हांसों आले राधिकेसी । सोंडी गोवळ्या सलगीं कायसी ।

भुलली कृष्णरुपा झाली पिसी । लोणी पुसी कृष्णमुखा ॥५५॥

ऐस विनोद विचित्र केला । करीतसे घननीळा सावळा ।

घ्या रे आतां सामुग्री चला । अति क्षुधा लागली ॥५६॥

पाहुनी कल्पतरुची छाया । घडिया घालिती बैसावया ।

बैस म्हणती यदुराया । करुं काला आवडीं ॥५७॥

पेंदा घाली पत्रावळी । वडज्या सोडी मोटा जाळीं ।

वांकुडा बैसवीं गोपाळमंडळी । वाढिताती पत्रशाखा ॥५८॥

नानापरेंचीं पक्कान्नें । षडरस बहुत अन्नें ।

गोडी सांगतां अनन्यें । पसरतीं पदर इंद्रादिकीं ॥५९॥

सकळां वाढिलें परिपुर्ण । सकळ म्हणती ब्रह्मार्पण ।

संतासीं कळली खुण । घालिती ग्रास कृष्णमुर्खीं ॥६०॥

तंव जेवितां केली टवाळी कृष्णापुढें होती गुळपोळी ।

ती उचलोनी पत्रावळी । न राहे जवळी दुरी गेला ॥६१॥

वाकुल्या दावी कृष्णापुढां । नेत्रा खूणवितसे गाढा ।

वाकुड्यातें हाणोनि थोबाडा । धरुनी रोकडा आणिला ॥६२॥

धरिली वांकुड्याची शेंडी । उच्छेष्ट घाली तयां तोडीं ।

पेंदा नाचे दुपांडीं । थोगला गडी सांपडला ॥६३॥

सरलें पुढलें पक्वान्न । कृष्णें आणिलें दध्योदन ।

मग पेंदा म्हणे आपण । कृष्नासी पैं ॥६४॥

आवड वडज्याची थोरी । पेंदा म्हणे टाका दुरी ।

कां टाकितां म्हणोनी रुदन करी । बुझावी श्रीहारी स्वानंदें ॥६५॥

एकांसी दाउनी शेखीं । घालिती दुसर्‍याचे मुखीं ।

कां रे पोरें म्हणोनी तवकी । डोळे रोखी वांकुडा ॥६६॥

ऐसे खेळती सकळ मिळोनी । तंव देव पाहाती विमानीं ।

वंचलों म्हणती अभिमानी । कृष्णशेष न मिळेची ॥६७॥

नोहे श्रीकृष्णची शेषप्राप्ती । मग एकमेकंसी बोलती ।

गोपाळ यमुनेतीरीं येती । चला शीघ्र गती जाऊं तेथें ॥६८॥

विमानें ठेवोनी अंतराळीं । कृष्ण शेषालागीं तें वेळीं ।

देवीं मत्स्यरुपें धरलों । यमुनेमाजीं रिगती ॥६९॥

ब्रह्मादिक मत्स्य जालें । हें श्रीकृष्णासी कळलें ।

जाणोनि गोपाळां बोलें । म्हणे हात धुवुं नका ॥७०॥

सहज उदकाची वाटाळी ॥ अकर्मकार गोवळी ।

हात पुसिले कांबळी । एक टिरीसी पुसती ॥७१॥

उठलें घोंगडीया झाडोनी । खेळ खेळत आले वृदांवनीं ।

तुळही प्रदक्षणी करुनी । खोविल्या शिरीं मंजुरीया ॥७२॥

तंव इतक्यांत लोपल्या माध्यान्ह । आस्तमान गेला दिनमान ।

श्रीकृष्णा म्हणे वचन । चला जाऊं घराप्रती ॥७३॥

देहुडा उभा राहुनी गायी खुणविल्या वेणुधनी ।

टवकारिल्या चारा विसरुनी । आल्या मुरडोनीं त्वरित ॥७४॥

गाई मेळविल्या हरी । गोपाळ घालती हुंबरी ।

डांगा झेलिती अंबरीं । पावे मोहरी वाजविता ॥७५॥

सुदामा जाला वेत्रधारी ।\ ऐसे गोपळ गजरीं ।

चालिले मग झदकरी । पेंदा छरीछत्र तरुचें ॥७६॥

वडजा घेऊनि अशोक डाहाळी । वारीतसे मुखावरील धुळी ।

वाकुंडा फोडी कौतुकें आरोळी । ग्रामाजवळी पातलें ॥७७॥

रामकृष्ण आले ऐकोनी । उताविळ झाल्या गौळणी ।

रांगोळ्या नानापरी आंगणीं । घालिताती सप्रेमें ॥७८॥

नव लक्ष आरत्या करी । घेऊनि उभ्या गोपिका नारी ।

भावें ओवाळिला श्रेहरी । लोण उतरी यशोदा ॥७९॥

गाई निघाल्या गोठनी । गोपाळ गेले आज्ञा घेउनी ।

आपण प्रवेशले निजभुवनीं । सिंहासनीं बैसलें ॥८०॥

ऐसा बाळक्रीडेचा सोहळा । आनंद जाहला सकळां ।

एका जनार्दनी देखिला श्रीबाळक्रीडा संपविली ॥८१॥

२७२

ॐ कारा परतें निर्गुणा आरुतें । भक्तांसी निरुतें गोकुळीं वसे ॥१॥

सांवळें सगुन चैतन्य परिपुर्ण । संवगदियासी जाण क्रीडा करी ॥२॥

आदि मध्य अंत न कळे ज्या रुपाचा । तोचि बाळ नंदाचा म्हणताती ॥३॥

एका जनार्दनीं वेगळाचि पाहीं । हृदयीं धरुनी राही सांवळियासी ॥४॥

२७३

सांवळा श्रीकृष्ण राखितो गाई । वेधियलें मन आमुचें तें पायीं ॥१॥

नवल लाघव न कळे ब्रह्मादिकां । वेदश्रुतीं शिणल्या ठक पडलें सकळिकां ॥२॥

साही दरुशनें वेडावलीं जयासाठीं । खांदी घेऊनी कांबळा गोधन राखी जगजेठी ॥३॥

एका जनार्दनीं ब्रह्मा गोकुळीं उघडें । पाहतां चित्त तेथें वेधलें ॥४॥

२७४

निर्गुण सगुण श्रुतीसी वेगळें । तें रुप सांवळें गोकुळीं वसे ॥१॥

डेळियांची धनी पाहतां न पुरे । तयालागीं झुरे चित्त माझें ॥२॥

वेडावलीं दरुशनें भांडती अखंड । वेदांचे तें तोंड स्तब्ध जाहलें ॥३॥

एका जनार्दनीं सांवळें सगुण । खेळतसे जाण वृदांवनीं ॥४॥

२७५

ब्रह्मादिकां न कळे तें रुप सुंदर । गोकुळीं परिकर नंदाघरीं ॥१॥

रांगणां रांगतु बाळलीले खेळतु । दुडदुडां धांवतु गायीपाठीं ॥२॥

गौळणीचे घरीं चोरुनि लोणी खाये । पिंलंगतां जाये हतीं न लगे ॥३॥

एका जनार्दनी त्रैलोक्यां व्यापक । गाई राखे कौतुक गौळियांसी ॥४॥

२७६

जाणते नेणते होतु ब्रह्माज्ञानी । तयांचे तो ध्यानी नातुडेची ॥१॥

सुलभ सोपारे गोकुळामाझारीं । घरोघरीं चोरी खाय लोणी ॥२॥

न कळे ब्रह्मादिकां करितां लाघव । योगियांची धांव खुटें जेथें ॥३॥

एका जनार्दनीं चेंडुवाचे मिसें । उडी घालितसे डोहामाजीं ॥४॥

२७७

विश्वाचा व्यापक विश्वंभर साक्षी । नये अनुमानासी वेदशास्त्रां ॥१॥

नवल गे माय नवल गे माय । चोरुनियां खाय नवनीत ॥२॥

धरिती बांधती गौळणी बाळा । वोढोअनि सकळां आणिताती ॥३॥

एका जनार्दनीं येतो काकुलती । न कले ज्यांची गति वेदशास्त्रां ॥४॥

२७८

मेळवीं संवगडे खेळतसे बिन्दी । शोभतसे मांदी गोपाळांची ॥१॥

सांवळां सुंदर वैजयंती हार । चिन्मय परिकर पीतांबर ॥२॥

मुगुट कुंडले चंदनाचा टिळा । झळके हृदयस्थळी कौस्तुभमणी ॥३॥

एका जनार्दनीं वेधलेंसे मन । नाही भेद भिन्न गौळणीसी ॥४॥

२७९

मिळती सकळां गौळणी ते बाळा । लक्ष लाविती डोळां कृष्णमुखा ॥१॥

धन्य प्रेम तयांचे काय वानुं वाचें । न कळे पुण्य त्यांचे आगमानिगमां ॥२॥

आदरें गृहा नेती मुख पैं धृताती । जेवूं पै घालिती दहींभात ॥३॥

एका जनार्दनीं प्रेमाची पैं लाठी । धांवुनी इठी मिठी घेतो बळें ॥४॥

२८०

पाहुनी कृष्णासी आनंद मानसी प्रेमभरित अहर्निशीं कृष्णनामें ॥१॥

आजीं कां वो कृष्ण आला नाहीं घरां । करती वेरझारा नंदगृहीं ॥२॥

भलतीया मिसें जातीं त्या घरासी । पाहतां कृष्णासी समाधान ॥३॥

एका जनार्दनीं वेधल्या गौळणी । तटस्थ त्या ध्यानीं कृष्णाचिया ॥४॥

२८१

वेधल्या त्या गोपी नाठवे आपपर कृष्णमय शरीर वृत्ति जाहली ॥१॥

नाठवे भावना देह गेह कांहीं । आपपर त्याही विसरल्या ॥२॥

एका जनर्दनीं व्यापला हृदयीं । बाहेर मिरवी दृष्टिभरित ॥३॥

२८२

जगाचें जीवन ब्रह्मा परिपुर्ण । जनीं जनार्दन व्यापक तो ॥१॥

तो ह्री गोकुळीं रांगणा नंदाघरीं । गौळणी त्या सुंदरीं खेळविती ॥२॥

वेद गीतीं गातीं शास्त्रें विवादतीं । खुंटलीसे मति शेषादिकांची ॥३॥

एका जनार्दनी चहूं वाचां परता । उच्छिष्ट सर्वथा भक्षी सुखें ॥४॥

२८३

परब्रह्मा सगुण असे परात्पर । वेदादिकां पार न कळे ज्याचा ॥१॥

पाहतां पाहतां वेधलेसें मन । नये अनुमोदन शास्त्रादिकां ॥२॥

एका जनार्दनी व्यापुनी वेगळा । त्यासी गौळणी बाळा झकविती ॥३॥

२८४

आकार निराकार विश्वरुपाचा ॐकार । तो हा सर्वेश्वर बाळरुपें ॥१॥

रांगणारांगतु हळुच पिलंगतुं । आनंदभरितु नंदराय ॥२॥

अंगणीं धांवतु सर्वेंचि बैसतु । अचोज दावितु भक्तालागीं ॥३॥

एका जनार्दनीं नित्य निरामय । न कळे वो माया काय बोलूं ॥४॥

२८५

चहुं वाचांपरता चहुं वेदां निरुता । न कळे तत्त्वतां चतुर्वक्त्रा ॥१॥

चौबारा खेळतु सौगंडी सांगातु । लोणी चोरुं जातु घरोघरीं ॥२॥

चौसष्ट वेगळा चौदांसी निराळा । अगम्य ज्याची लीळा सनकादिकां ॥३॥

एका जनार्दनीं चहुं देहावेगळा । संपुष्टी आगळा भरला देव ॥४॥

२८६

लक्षांचे जें लक्ष तो दिसे अलक्ष । तो असे प्रत्यक्ष नंदाघरीं ॥१॥

बाळरुप गोजिरें वाळे वांकी साजिरें । पाहतां दृष्टीचे पुरे कोड सर्व ॥२॥

ध्यानाचें निज ध्यान मनाचें अधिष्ठान । व्यापक विधान महेशाचे ॥३॥

एका जनार्दनीआं शब्दाची नातुडे । गौळणी वाडेंकोडें जेवाविती ॥४॥

२८७

अबोलणें बोल कुंठीट पै जाहलें । तें निधान देखिलें नंदाघरीं ॥१॥

अधिष्ठान मुळ व्यापक सकळ । जगाचें तें कुअळ कल्पद्रुम ॥२॥

एका जनार्दनीं बिंबी बिंबाकार । सर्वत्र श्रीधर परिपुर्ण ॥३॥

२८८

शेषादिक श्रमले न कळे ज्याचा पार । आगमानिगमा निर्धार न कळेची ॥१॥

तें हें बाळरुप यशोदे वोसंगा । पाहतां दोषभंगा जाती रया ॥२॥

करितसे चोरी खोडी नानापरी । यशोदा सुंदरी कोड वाटे ॥३॥

बांधिती गळिया धांवोनी दाव्यानें । नका नका म्हणे दीनवाणी ॥४॥

त्रिभुवनासी ज्याचा धाक तो ब्रह्मांडी । त्यासी म्हणती भांडी आला बाऊ ॥५॥

भिऊनियां लपे यशोदे वोसंगा । ऐशा दावी सोंगा भाविकांसी ॥६॥

एका जनार्दनीं दावितो लाघव । ब्रह्मादिकां माव न कळे ज्यांची ॥७॥

२८९

तिहीं त्रिभुवना ज्याची सात्त वाहे । तो चोरी करिताहे घरोघरीं ॥१॥

न कळे न कळे लाघव तयाचें । ब्रह्मादीक साचे वेडावती ॥२॥

वेद शास्त्र श्रुती कुठित पै होती । तया गौळणी बांधिनी धरुनियां ॥३॥

योग मुद्रा साध्न योगी साधिताती । तयांसि नाहे प्राप्ति हेंचि रुप ॥४॥

तें बाळरुप घेउनि वोसंगा । हालविती पई गा बाळकृष्णा ॥५॥

जयाचेनि होय तृप्ति पैं सर्वांसी । तो मागे यशोएसी दहींभात ॥६॥

दहींभात लोनी खाउनी न धाय । घरोघरीं जाय चोरावया ॥७॥

एका जनार्दनीं न कळे वैभव । दावितसे माव भोळ्या जना ॥८॥

२९०

रखितो गोध्नेआं मनाचेनी मनें । न पुरे अवसरु धावण्यां धावणें ।

कुंठित जाहली गति पवनाची तेणें । तो हा नंदाचा नंदन यशोदेचें तान्हें ॥१॥

देखिला देखिला मंडित चतुर्भुज । वैकुठींचा भूपति तेजःपुंज ।

पहातांचि तय नावडे काहीं दुजें । ऐसें लाघव याचें सहज ॥२॥

चित्त चैतन्य पडिली मिठी । कामिनी मनमोहना जगजेठी ।

तुझ्या वेधे ध्यानस्थ धुर्जटी । ऐसा गोवळु योगीयांसीनोहे भेटी ॥३॥

एका जनार्दनी शब्दवेगळा । आंगमांनिगमां कांहीं न काळे लीळा ।

सोहं कोहं शब्दावेगळा । पहा पहा परब्रह्मा पुतळा ॥४॥

२९१

सानुले तानुले राम आणि कृष्ण । गोकुळीं विंदान दाविताती ॥१॥

गाई राखिताती लोनी चोरिताती । अकळ खेळताती नानापरी ॥२॥

एका जनार्दनी नये अनुमाना । ब्रह्मादिक चरणा वंदिताती ॥३॥

२९२

धन्य भाग्य गोकुळींचे राज्य । जेथें क्रीडा केली यादवराजें ॥१॥

काय तें वानुं सुख आनंदु । सुख संतोष गोकुळीं परमानंदु ॥२॥

एका जनार्दनीं जगाचे जीवन । मूर्ति पाहता दिसे सगुण निर्गुण ॥३॥

२९३

योगी शिणताती साधनकपाटीं । तया नोहे भेटीं कांही केल्या ॥१॥

तो हरी गोकुळीं बाळवेषे खेळे । पुरती सकळ मनोरथ ॥२॥

गोपिका तयासी कडेवरी घेती । वालादुला म्हणती माझे माझें ॥३॥

एका जनार्दनीं जया जैसा हेत । तैसा पुरवीत देवराव ॥४॥

२९४

यशोदेचा हरी जाय यमुनातीरीं । वाजवीतो मुरली पोवा नानापरी ॥१॥

छंदे छंदे वाजे वृंदावनीं फुजें । वेधलें मन माझें नाठवें कांहीं ॥२॥

ऐसें येणें पिसें लाविलें गे माये । एका जनार्दनीं पाहिला यादवराय ॥३॥

२९५

रूपें सुंदर सांवळा गे माये । वेणू वाजवीं वृदांवना गोधनें चारिताहे ॥१॥

रुणझुण रुणझुण वाजवी वेणु । वेधीं वेधलें आमुचें तनमुन वो माये ॥२॥

गोधनें चारी हातीं घेऊनी काठी । वैकुंठीचा सुकुमार गोपवेषें जगजेठी ॥३॥

एका जनार्दनीं भुलवी गौळणी । करिती तनुमनाची वोवाळणी वो माये ॥४॥

२९६

आदि नाटक सर्व व्यापक व्यापुनी निराळा । गोप गोधनें गौळणीयांसी लाविला चाळा ॥१॥

मनमोहन कृष्ण यशोदेचा बाई । चोरी करी नानापरी धरितां न सांपडे बाई ॥२॥

जयाचे विंदान न कळे ब्रह्मादिकां वो माये । ठकविलें देवा आपणाचि काला खाये ॥३॥

एका जनार्दनीं ऐसा चौदेहा वेगळा । पुराणें वेडावलीं न कळे अगम्य ज्याची लीला गे माये ॥४॥

२९७

पांघुरला घोंगडे काळें । वृदांवनीं गोपाळा माजीं खेळे ।

काला वाटीं निजांगें गोपाळ । खेळ खेळे नानापरी ॥१॥

पाहती देव बैसोनि विमानीं । ब्रह्मादिक ध्याती जया मनीं ।

आराध्यदैवत सनकादिकांचे हृदयभुवनीं । शिवादि पायावणी वंदिती ॥२॥

नानापरी विटीदांडु चेंडु । हमामा हुमरी लगोर्‍या मांडुं ।

नव लक्ष मिळावे सवंगडु । यमुनेथडी कळंबातळीं ॥३॥

गोंधने ठाई ठाईं बैसविले । गोपाळ सवंगडे भोवते शोभले ।

मध्येम घननीळ ते सांवळें । नंदरायाचें गोठुलें गे माये ॥४॥

एका जनार्दनींशरण । पाहतां देहीं विरालें देहपण ।

संपुर्ण जनीं जनर्दन । पाहतां पाहतां गेलों भुलोन गे मायें ॥५॥

२९८

चतुर्भुज शामसुंदर । गळां गुण्जींचे हार ।

निढळीं चंदन शोभे परिकर । मिरवे नंदरायाचा किशोर ॥१॥

हातीं काठी खांदी कांबळीं । गाई राखे यमुनेचे पाबळी ।

नाचती गोपाळ धुमाळी । पृष्टी जाळी दहींभात ॥२॥

जे निगमांचे ठेंवणें । सनकसनंदाचे घोसुलें येणें ।

शंभुचे आराध्यदैवत केणें । तें चरित गोधनें नंदाची ॥३॥

ऐसा अकळ नाकळें हरी । वेणु वाजवी छंदे नानापरी ।

एका जानार्दनी गोपेवेषें निर्धारीं । वाटी शिदोरी गोपाळं ॥४॥

२९९

खेळे कान्हा यमुनेचे तटीं । राखितो गोधनें घेउनी हातीं काठी ॥१॥

पांघुरला घोंगडें रत्नजडित गे माये । नंदरायाचा खिल्लारी तो होय ॥२॥

गोप गोंधनें सवंगडे नानापरी । दहींभात काला वांटितो शिदोरी ॥३॥

एका जनार्दनीं खेळे नानापरी । वेधोनि नेलें मन नाठवे निर्धारी ॥४॥

३००

लाहे लाहे सोडीत गोधनें । भोंवतें गोपाळ वेष्टित तारांगणें ।

शोभला तो बाळवेषें परिपुर्ण । वेधु लाविला आम्हांसी तेणें वो ॥१॥

छंदे छंदें वाजवितो वेणु । आमुचा गुंतला तेथे जीवप्राणू ।

नाठवे दुजा हेत कांहीं आनु । तो हा नंदनंदुनु यशोदचा ॥२॥

खेळे खेळे यमुनेचे तटीं । सुकुमार सांवळा जगजेठी ।

खांदा घोगडें शोभे हातीं काठी । गोपाळांसी वळत्या दे सये घाली मिठी ॥३॥

एका जनार्दनीं कळंबातळीं । मिळोनियां गोपाळमंडळीं ।

काला मांडियेला मिळोनि सकळीं । लाहे लाहे वाटी शिदोरी ॥४॥

३०१

राखीत गोधनें भक्ताचियां काजा । उणीव सहजा येवो नेदी ॥१॥

आपुलें थोरपणा सारुनी परतें । भक्तांचे आरुतें काम करी ॥२॥

उच्छिष्ट काढणें सारथ्य करणें । उच्छिष्टं तें खाणें तयांसवें ॥३॥

चुकतां वळती आपण वोळणें । एका जनार्दनीं पुण्य धन्य त्यांचें ॥४॥

३०२

नीच कामें न धरी लाज । धांवें देखोनि भक्तांचे काज ।

ऐसा सांवळां चतुर्भुज । रुप धरी गोजिरें ॥१॥

उच्छिष्ट गोपाळांचे खाये । वळत्या त्यांचे देणे आहे ।

राखुनी गोधनें माय । मागें मागें हिंडतसे ॥२॥

काला करी यमुनेतीरीं । स्वयें वाटितो शिदोरी ।

उच्छिषाटाचि भारी । हाव अंगें स्वीकारी ॥३॥

ऐसा कृपेचा कोंवळा । उभा यमुनेचे पाबळा ।

एका जनार्दनी लीळा । अगम्य ब्रह्मादिकां ॥४॥

३०३

न देखतां कृष्णवदन । उन्मळती तयांचे नयन ।

न घेती अन्नजीवन । कृष्णमुख न पाहतां ॥१॥

कोठें गुंतला आमुचा कृष्ण । ऐशी जया आठवण ।

गायी हुंबरती अधोवदन । कृष्णमुख न पाहतां ॥२॥

सवंगडे ठायीं ठायीं उभे । कृष्णीं दृष्टी ठेवुनी लोभें ।

आजी कृष्ण कांहो नये । आम्हांशी खेळावया ॥३॥

ऐशी जयांची आवडी । तयां पदो नेदी सांकडी ।

एका जनार्दनी उडी । अंगे घाली आपण ॥४॥

३०४

सांवळा देखिला नंदाचा । तेणें आनंदाचा पुर झाला ॥१॥

काळीं घोंगडी हातामध्यें काठी । चारितो यमुनातटीं गोधनें तो ॥२॥

एका जनार्दनीं सावंळा श्रीकृष्ण । गौळणी तल्लीन पाहतां होती ॥३॥

३०५

पाहिला नंदाचा नंदन । तेणें वेधियलेम मन ॥२॥

मोरमुकुट पितांबर । काळ्या घोंगडीचा भार ॥२॥

गोंधनें चारी आनंदे नाचत । करी काला दहीं भात ॥३॥

एका जनार्दनीं लडीवाळ बाळ तान्हा । गोपाळांशीं कान्हा खेळे कुंजवना ॥४॥

३०६

जयांचे उदारपण काय वानुं । उपमेसी नये कल्पतरु कामधेनु ।

वेधीं विधियेलें आमुचें मनु । तो हा देखिला सावळा श्रीकृष्ण ॥१॥

मंजुळ मंजुळ वाजवी वेणु । श्रुतीशास्त्रा न कळें अनुमानु ।

जो हा परापश्यंती वेगळा वामनु । तया गोवळा म्हणती कान्हू ॥२॥

रुप अरुपाशीं नाहीं ठाव । आगमीनिगमां न कळे वैभव ।

वेदशास्त्रांची निमाली हांव । एका जनार्दनीं देखिला स्वयमेव ॥३॥

३०७

गोकुळी गोपाळसवें खेळतसे देव । ऐक प्रेमभाव तयांचा तो ॥१॥

गोधनें राखणें उच्छिष्ट खादणें । कालाहि करणे यमुनेतीरी ॥२॥

सवंगडियांचे मेळी खेले वनमाळी । घोंगडी ते काळी हातीं काठी ॥३॥

त्रैलोक्यांच्या धनीं वाजवी मुरली । भुलवी गौळणी प्रेमभावें ॥४॥

घरोघरीं चोरी करितो आदरें । एका जनार्दनीं पुरे इच्छा त्यांची ॥५॥

३०८

त्यांचिया इच्छेसारखें करावें । त्यांच्या मागें जावे वनांतरीं ॥१॥

वनासी जाऊनी नानापरी खेळे । हमामे हुतुतु बळें गडी घेती ॥२॥

सर्वांघडी संतां सर्वावरिष्ट देव । तयावरी डाव गाडी घेती ॥३॥

अंगावरी डाव आला म्हणती गोपाळ । देई डाव सकळ आमुचा आम्हां ॥४॥

पाठीवरी बैसती देवतें म्हणती । वांकरे श्रीपति वेंगीं आतां ॥५॥

एका जनार्दनी गडियांचे मेळीं । खेळें वनमाळी मागें पुढें ॥६॥

३०९

मागें पुढें उभा हातीं घेउनी काठी वळत्या धांवे पाठीं गाईमागें ॥१॥

गोपाळ बैसती आपण धांवे राणा । तयांच्या वासना पूर्ण करी ॥२॥

वासना ते देवें जाया दिली जैशी । पुरवावी तैसी ब्रीद साच ॥३॥

ब्रीद तें साच करावें आपुलें । म्हणोनियां खेळे गोपाळांत ॥४॥

एका जनार्दनीं खेळतो कन्हया । ब्रह्मादिकां माया न कळेची ॥५॥

३१०

तिहीं त्रिभुवनीं सत्ता जयाची । तो गोपाळाचि उच्छिष्टे खाय ॥१॥

खाउनी उच्छिष्ट तृप्तमय होय । यज्ञाकडे न पाहे वांकुडे तोंडे ॥२॥

ऐसा तो लाघव गोपाळांसी दावी । एका जनार्दनीं काहीं काळों नेदी ॥३॥

३११

न कळे लाघव तया मागें धांवे । तयांचे ऐकावे वचन देवें ॥१॥

देव तो अंकित भक्तजनांचा सदोदित साचा मागें धावें ॥२॥

गोपाळ आवडीं म्हणती कान्हया । बैसे याची छाया सुखरुप ॥३॥

सुखरुप बैसे वैकुंठींचा राव । भक्तांचा मनोभाव जणोनियां ॥४॥

जाणोनियां भाव पुरवी वासना । एका जनार्दनी शरण जाऊं ॥५॥

३१२

भक्तांचा पुरवी लळा । तो सांवळा श्रीकृष्ण ॥१॥

उचलिला पर्वतगिरी । नाथिला काळ्या यमुनेतीरीं ॥२॥

अगबग केशिया असुर । मारिला तो कंसासुर ॥३॥

उग्रसेन मथुरापाळ । द्वारका वसविलीं सकळ ॥४॥

द्वारकेमाजीं आनंदघन । शरण एका जनार्दनी ॥५॥

३१३

कमळगभींचा पुतळा । पाहतां दिसे पूर्ण कळा । शशी लोपलासे निराळा । रुपवासही ॥१॥

वेधक वेधक नंदनंदनु । लाविला अंगीं चंदनु । पुराणपुरुष पंचाननु । सांवळां कृष्ण ॥२॥

उभे पुढे अक्रुर उद्धव । मिळाले सर्व भक्तराव । पाहाती मुखकमळभाव । नाठवे द्वैत ॥३॥

रुप साजिरें गोजिरें । दृष्टि पाहतां मन न पुरे । एका जनार्दनीं झुरे । चित्त तेथे सर्वदा ॥४॥

३१४

द्वारकेभीतरीं । कामधेनु घरोघरीं ॥१॥

कैशी बरवेपणाची शोभा । पाहतां नयनां निघती जिभा ॥२॥

घरोघरीं आनंद सदा । रामकृष्न वाचे गोविंदा ॥३॥

ऐशी द्वारकेपरी । एका शरण श्रीहरी ॥४॥

३१५

जगांचे जीवन भक्तांचे मोहन । सगुण निर्गुण ठाण शोभतसे ॥१॥

तें रुप गोकुळीं नंदाचिये घरीं । यशोदे मांडिवरी खेळतसे ॥२॥

इंद्रादी शंकर ध्यान धरती ज्यांचें । तो लोणी चोरी गौळ्यांचे घरोघरीं ॥३॥

सर्वावरी चाले जयाची ते सत्ता । त्यांची बागुल आला म्हणतां उगा राहे ॥४॥

एकाचि पदें बळीं पाताळी घातला । तो उखळीं बांधिला यशोदेनें ॥५॥

जयाचेनी तृप्त त्रिभुवन सगळे । तो लोणीयाचे गोळे मागुन खाय ॥६॥

एका जनार्दनी भरुनी उरला । तो असें संचला विटेवरी ॥७॥

३१६

खेळसी तुं लीळा । तुझी अनुपम्य काळा ।१॥

बारवा बरवा श्रीमुकुंद । गाई गोपाळी लावला वेध ॥२॥

खेळसी बाळपनीं । बांधीताती तुज गौळणी ॥३॥

ऐसा नाटकी हरी । उभा ठेला विटेवरीं ॥४॥

विटे उभा समचरणीं । शरण एका जनार्दनीं ॥५॥

३१७

अर्जुनाचे रथीं श्रमला जगजेठी । म्हणोनि कर ठेउनी कंटीं उभा येथें ॥१॥

धरुनी गोवर्धन उभा सप्तदीन । म्हणोनि कर जघन ठेउनी उभा ॥२॥

कंसादी मल्ल मारी जरासंध । ते चरणरविंद उभे विटे ॥३॥

धर्माघरीं उच्छिष्टपात्र काढी करें । म्हणोनि श्रमें निर्धारें ठेविले कटीं कर ॥४॥

पुंडलीक भक्त देखोअनि तल्लीन जाला । एका जनार्दनीं ठेविला कटाई कर ॥५॥

३१८

द्वारकेचा सोहळा । परणियत्नी भीमकबाळा ॥१॥

सोळा सहस्त्र युवती । अष्टनायका असती ॥२॥

पुर पौत्र अपार । भगवती तो विस्तार ॥३॥

करुनिया राधामीस । देव येती पंढरीस ॥४॥

रुक्मिनी रुसली । ती दिंडिर वनां आली ॥५॥

तया मागें मोक्षदानीं । येतां जाला दिंडीर वनीं ॥६॥

गाई गोपाळांचा मेळ । गोपाळपुरी तो ठिविला ॥७॥

आपण गोपवेष धरी । एका जनार्दनीं श्रीहरीं ॥८॥

३१९

जेथें वाजविला वेणु शुद्ध । म्हणोनि म्हणती वेणुनाद ॥१॥

सकळीक देव आले । ते भोंवती राहिले ॥२॥

जोडिलें जेथे समपद । तया म्हणती विष्णूपद ॥३॥

भोवंतालीं पदें उमटली । तेथे गोपाळ नाचती ॥४॥

जेथें उभे गाईचें भार । ते अद्यापि दिसत खुर ॥५॥

गोपाळांची पदें समग्र । ठाई शोभते सर्वत्र ॥६॥

एका जर्नादनीं हरी शोभले । कार कटावरी ठेऊनि भले ॥७॥

३२०

पूर्वापार परंपरा । संत सोयरा वानिती ॥१॥

सांगे कृष्ण उद्धावासी । सुखमिरासी पंढरी ॥२॥

स्वयें नांदे सहपरिवार । करीत गजर भक्तिचा ॥३॥

संत सनकादिक येती । भावें वंदिती श्रीचरण ॥४॥

एका जनार्दनीं वेधलें मन । नुठें बैसलें तें तेथुन ॥५॥

३२१

द्वारका समुद्रांत बुडविली । परी पंढरी रक्षिली अद्यापि ॥१॥

द्वारकेहुनि बहुत सुख । पंढ रीये अधिक एक आहे ॥२॥

भीमातीरीं दिंगबर । करुणाकर विठ्ठल ॥३॥

भक्तांसाठीं निरंतर । एका जनार्दनी कटीं धरिले कर ॥४॥

३२२

जो हा उद्धार प्रसवे ॐ कार । तें रुप सुंदर विटेवरी ॥१॥

ध्याता ध्यान ध्येय जेथें पैं खुटलें । तें प्रगटलें पंढरीयें ॥२॥

ज्ञेय ज्ञाता ज्ञान प्रेमाचें आथिलें । तें रुप सानुलें पंढरीये ॥३॥

एका जनार्दनीं रुपांचे रुपस । वैकुंठनिवास पंढरीये ॥४॥

३२३

जाश्वनीळ सदा ध्याये ध्यानीं मनीं । बैसोनी स्मशानीं निवांतपणें ॥१॥

तें हें उघडें रुप विठ्ठ्ल साचार । निगमांचे माहेर पंढरी हें ॥२॥

न बुडे कल्पांती आहे तें संचलें । म्हणोनि म्हणती भए भूवैकुंठ ॥३॥

एका जनार्दनी कल्पाचें निर्धारी । निर्विकल्प पंढरी उरतसे ॥४॥

३२४

रमा रमेश मस्तकी हर । पुढे तीर चंद्रभागा ॥१॥

मध्यभागीं पुंडलीक । सुख अलोलिक न वर्णवे ॥२॥

बहुता वैष्णवांचा मेळ । गदरोल नामाचा ॥३॥

वामभागीं रुक्मिनी राही । जनार्दन तेथें पाहीं ॥४॥

३२५

धन्य पृथ्वी दक्षिन भाग । जेथें उभा पांडुरंग ।मधे शोभे पुंडलीकक लिंग । सन्मुख चांग भीमरथी ॥१॥

काय वानुं तो महिमा । दृष्टी पाहतांचि भीमा । पैलथडी परमात्मा । शिवास जो अगम्य ॥२॥

दोन्ही कर धरुनि जघनीं । वाट पाहे चक्रपाणी । एका शरण जनार्दनीं । भक्तांसाठीं घाबरा ॥३॥

३२६

सारांचे सार गुह्मांचें निजगुह्मा । तें हें उभें आहे पंढरेये ॥१॥

चहुं वांचापरतें वेदां जें आरुतें । ते उभे आहे सरतें पंढरीये ॥२॥

शास्त्रांचें निज सार निगमां न कळे पार । तोचि हा परात्पर पंढरीये ॥३॥

एका जनार्दनी भरुनि उरला । तोचि हा देखिला पंढरीये ॥४॥

३२७

गाई गोपांसमवेत गोकुळिंहुन आला । पाहुनि भक्तिं भुलला वैष्णवाला ॥१॥

मुगुटमनी धन्य पंडलिक नेका । तयालागीं देखा उभा गे माय ॥२॥

युगें अठ्ठावीस जालीं परी न बैसे खालीं । मर्यादा धरली प्रेमाची गे माय ॥३॥

ऐसा व्यापक जगाचा जीवन । एका जनार्दनीं शरण गे माय ॥४॥

३२८

त्वंपद तत्पद असिपद यांवेगळा दिसे । खोल बुंथी घेऊनी विटेवरी उभा असे गे माय ॥१॥

वेडावला पुंडलिके उभा केला । तेथोनी कोठें न जाय गे माय ॥२॥

भक्तां अभयकर देतुसे अवलीळ । मेळवोनी मेळा वैष्णवांचा गे माय ॥३॥

पुंडलिकें मोहिला उभ उघाडचि केला । एका जनार्दनी ठसावला रुपेंविण गे माय ॥४॥

३२९

जयाकारणें श्रमलें भांडती । वेदादिकां न कळे मती । वोळला सगुण मूर्ती । पुंडलिकाकारणें ॥१॥

धन्य धन्य पावन देखे । पुण्यभूमि पावन सुरेख । तया गातां होतसे हर्ष । प्रेमानंदे डुल्लती ॥२॥

एका जनार्दनीं शरण । पाहतां पाहतां वेधलें मन । मोक्ष मुक्ति कर जोडून । उभे तिष्ठती सर्वद ॥३॥

३३०

उदंड भक्त भाग्यवंत देखिले । परी निधान दाविलें पुंडलिकें ॥१॥

धन्य धन्य केला जगाचा उद्धार । नाहीं लहानथोर निवडिले ॥२॥

एका जनार्दनीं दावियेला तारु । सुखाचा सागरु विठ्ठल देव ॥३॥

३३१

पुंडलिकापुढें सर्वेश्वर । उभा कटीं ठेउनी कर ॥१॥

ऐसा पुंडलिकापुढें हरी । तो पुजावा षोडशोपचारी ॥२॥

संभोवता वेढा संतांचा । आनंद होतो हरिदासांचा ॥३॥

एका जनार्दनीं देव । उभा विटेवरी स्वयमेव ॥४॥

३३२

पंढरीचें सुख पुंडलीक जाणें । येर सोय नेणें तेथील पैं ॥१॥

उत्तम हें स्थळ तीर्थ चंद्रभागा । स्नानें पावन जगा करितसे ॥२॥

मध्यभागीं शोभे पुंडलीक मुनीं । पैल ते जघनी कटीं कर ॥३॥

एका जनार्दनी विठ्ठल बाळरुप दरुशनें ताप हरे जगा ॥४॥

३३३

पूर्वापार श्रीविठ्ठलमूर्ति । ऐसे वेद पै गर्जती ॥१॥

भक्त पुंडलीका निकट । वसतें केलें वाळुवंट ॥२॥

गाई गोपाळांचा मेळ । आनंदे क्रीडे तो गोपाळ ॥३॥

ऐसा स्थिरावला हरी का जनार्दनी निर्धारीं ॥४॥

३३४

वैकुंठीचे वैभव पंढरीसी आलें । भक्तें सांठविलें पुंडलिकें ॥१॥

बहुतांसी लाभ देतां घेतांजाहला । विसावा वोळला पाडुरंग ॥२॥

योग याग साधने करिती जयालागीं । तो उभाचि भक्तालागीं तिष्ठतसे ॥३॥

हीन दीन पापी होतुका भलते याती । पाहतां विठ्ठलमूर्ती मुक्त होती ॥४॥

एका जनार्दनीं सुखाचे माहेर । बरवें भीमातीर उत्तम तें ॥५॥

३३५

तीन अक्षरी जप पंढरी म्हणे वाचा । कोआटी या जन्मांचा शीण जाय ॥१॥

युगायुगीं महात्म्य व्यासें कथियेलें । कलियुगें केलें सोपें पुंडलिकें ॥२॥

महा पापराशी त्यांची होय होळी । विठ्ठलनामें टाळी वाजवितां ॥३॥

एका जनार्दनीं घेतां पैं दर्शन । जद जीवा उद्धरण कलियुगीं ॥४॥

३३६

अनुपम्य सप्तपुर्‍याअ त्या असती । अनुपम्य त्या वरती पंढरीये ॥१॥

अनुपम्य तीर्थ सागरादि असती । अनुपम्य सरती पंढरीये ॥२॥

अनुपम्य देव उदंडे असती । अनुपम्य विठलमूर्ति पंढरीये ॥३॥

अनुपम्य संत वैष्णवांचा मेळ । अनुपम्य गदारोळ पंढरीये ॥४॥

अनुपम्य शरण एका जनार्दनी । अनुपम्य चिंतनीं डुल्लतसे ॥५॥

३३७

अनुपम्य क्षेत्र अनुपम्य देव । नसे तोचि ठाव पंढरीये ॥१॥

अनुपम्य वाहे पुढें चंद्रभागा । अनुपम्य भंगा दोष जाती ॥२॥

अनुपम्य होय पुंडलिक भेटी । अनुपम्य कोटी सुखलाभ ॥३॥

अनुपम्य संत नामाचा गजर । अनुपम्य उद्धार जडजीवां ॥४॥

अनुपम्य शोभा विठ्ठलचरणीं । एक जनार्दनीं गात गीतीं ॥५॥

३३८

अनुपम्य वाचे वदतां पंढरी । होतसे बोहरे महात्पापा ॥१॥

अनुपम्य ज्याचा विठ्ठली जो भाव । अनुपम्य देव तिष्ठे घरीं ॥२॥

अनुपम्य सदा कीर्तनाची जोडी । अनुपम्य गोडी मनीं ज्यांच्या ॥३॥

अनुपम्य संग संतांचा विसांवा । अनुपम्य भावा पालट नाहीं ॥४॥

अनुपम्य शरण एका जनार्दनीं । कायावाचामनीं छंद यासी ॥५॥

३३९

अनुपम्य वास पंढरीस ज्याचा । धन्य तो दैवाचा अनुपम्य ॥१॥

अनुपम्य घडे चंद्रभागे स्नान । अनुपम्य दान नाम वाचे ॥२॥

अनुपम्य घडे क्षेत्र प्रदक्षिणा । अनुपम्य जाणा नारीनर ॥३॥

अनुपम्य सोहळा नित्य दिवाळी । अनुपम्य वोवाळी विठोबासी ॥४॥

अनुपम्य शरण एका जनार्दनीं । अनुपम्य ध्यानीं एक नाम ॥५॥

३४०

अनुपम्य नारीनर ते दैवाचे । अनुपम्य त्यांचे पुण्य देखा ॥१॥

अनुपम्य वास जयांसी पंढरी । प्रत्यक्ष वैकुंठपुरी अनुपम्य ॥२॥

अनुपम्य पहाती विठलरायातें । दरुशनें पावती मुक्तीने अनुपम्य ॥३॥

अनुपम्य भक्त नंदिती दैवाचे । अनुपम्य त्यांचे सुख देखा ॥४॥

अनुपम्य एका जनार्दनीं चरणीं । अनुपम्य विनवणी करितसे ॥५॥

३४१

अनुपम्य उपासना । अनुपम्य चरणी संताचिये ॥१॥

अनुपम्य भक्ति गोड । अनुपम्य लिगाड तुटत ॥२॥

अनुपम्य पंढरीचा वास । अनुपम्य दैवास दैव त्यांचे ॥३॥

अनुपम्य नाचती वैष्णव । अनुपम्य गौरव तयांचे ॥४॥

अनुपम्य एका जनार्दनीं । अनुपम्य चरणीं संताचिये ॥५॥

३४२

अनुपम्य उदार नाम । अनुपम्य सकाम संत तें ॥१॥

अनुपम्य पंढरीसी जाती । अनुपम्य नाचती वाळुवंटी ॥२॥

अनुपम्य टाळ घोळ अनुपम्य रसाळ वाद्यें वाजती ॥३॥

अनुपम्य संतमेळ । अनुपम्य प्रेमळ नाम घेती ॥४॥

अनुपम्य एका जनार्दनी । अनुपम्य आयणी चुकले ॥५॥

३४३

अनुपम्य पुराणं सांगर्ती सर्वथा । अनुपम्य तत्त्वतां पंढरीये ॥१॥

अनुपम्य योग अनुपम्य याग । अनुपम्य अनुराग पंढरीये ॥२॥

अनुपम्य ध्यान । अनुपम्य धारणा । अनुपम्य पंढरीराणा विटेवरी ॥३॥

अनुपम्य क्षेत्र तीर्थ तें पवित्र । अनुपम्य गोत्र उद्धरती ॥४॥

अनुपम्य शरण एका जनार्दनी । अनुपम्य भुवनीं नांदतसे ॥५॥

३४४

उपदेश अनुपम्य खुण । विटे समचरण शोभले ॥१॥

अनुपम्य सदैव भाग्य ज्यांचें । अनुपम्य वाचे नाम गाती ॥२॥

अनुपम्य जातीं पंढरीये । अनुपम्य वस्ती होय पंढरीये ॥३॥

अनुपम्य ते भाग्याचे । विठ्ठल वाचे आळविती ॥४॥

अनुपम्य एका जनार्दनीं । अनुपम्य वदनी गाती नाम ॥५॥

३४५

अनुपम्य ज्ञान अनुपम्य मतें । अनुपम्य सरतें पंढरीयें ॥१॥

अनुपम्य वेद अनुपम्य शास्त्र । अनुपम्य पवित्र पंढरीये ॥२॥

अनुपम्य भक्ति अनुपम्य मुक्ति । अनुपम्य वेदोक्ती पंढरीये ॥३॥

अनुपम्य कळा अनुपम्य सोहळा । अनुपम्य जिव्हाळा पंढरीये ॥४॥

अनुपम्य दया अनुपम्य शांती । अनुपम्य विरक्ति एका जनार्दनीं ॥५॥

३४६

आनुपम्य भाग्य नांदतें पंढरी । विठ्ठल निर्धारीं उभ जेथें ॥१॥

अनुपम्य वाहे पुढें चंद्रभागा । दोषा जातीं भंगा नाम घेतां ॥२॥

अनुपम्य मध्यें पुंडलीके मुनी । अनुपम्य चरणीं मिठी त्याच्या ॥३॥

संत शोभती दोही बाहीं । अनुपम्य देहीं सुख वाटे ॥४॥

अनुपम्य एका जनार्दनीं ठाव । अनुपम्य पंढरीराव विटेवरी ॥५॥

३४७

अनुपम्य घनदाट । करिती बोभाट अनुपम्य ॥१॥

पंढरीसी जाती अनुपम्य । धन्य जन्म अनुपम्य त्यांचा ॥२॥

अनुपम्य त्यांच्या पुण्या नाहीं पार । अनुपम्य निर्धार सुख त्यांसी ॥३॥

अनुपम्य दशा आली त्यांच्या दैवा । अनुपम्या देवा चुकले ते ॥४॥

अनुपम्य शरण एका जनार्दनीं । पंढरीं सांडोनि नेम नाहीं ॥५॥

३४८

पंचक्रोशीचें आंत । पावन तीर्थ हें समस्त ॥१॥

धन्य पंढरीचा महिमा । नाहीं द्यावया उपमा ॥२॥

तीर्थ क्षेत्र देव । ऐसा नाहीं कोठें ठव ॥३॥

नगर प्रदक्षिणा । शरण एका जनार्दना ॥४॥

३४९

इच्छिताती देव पंढरीचा वास । न मिळे सौरस तयां कांहीं ॥१॥

ऐसें श्रेष्ठ क्षेत्र उत्तमा उत्तम । याहुनी सुगम आहे कोठें ॥२॥

जनार्दनाचा एक म्हणतसे भावें । तीर्थ ते वंदावें पंढरी सदा ॥३॥

३५०

प्रयागादि क्षेत्रें आहेत कल्पकोडी । तया आहे खोडी एक एक ॥१॥

मुंडन ती काया निराहार राहणें । येथेम न मुंडणें काया कांहीं ॥२॥

म्हणोनी सर्व तीर्थामाजी उत्तम ठाव । एका जनार्दनीं जीव ठसावला ॥३॥

३५१

उदंड मंत्र उदंड तीर्थे । परी पवित्र निर्धार पंढरीये ॥१॥

उदंड महिमा उदंड वर्णिला । परी या विठ्ठलावांचुनी नाहीं ॥२॥

उदंड भक्त उदंड शिरोमणी । एका जनार्दनीं चरण उदंडची ॥३॥

३५२

बहुत तीर्थ क्षेत्रें बहुतापरी । न पावती सरी पंढरीची ॥१॥

वाहे दक्षिणभाग भीमा । पैल परमात्मा विटेवरी ॥२॥

मध्य स्थळीं पुडंलीक । दरुशनें देख उद्धार ॥३॥

वाहे तीर्थ चंद्रभागा । देखतां भंग पातकां ॥४॥

एका जनार्दनीं सार । क्षराक्षर पंढरी हे ॥५॥

३५३

उदंड तीर्थें क्षेत्रें पाहातां दिठीं । नाहीं सृष्टी तारक ॥१॥

स्नानें पावती मुक्ति जगा । ऐशी चंद्रभागा समर्थ ॥२॥

पुडलिका नमस्कार । सकळ पूर्वजां उद्धार ॥३॥

पाहतां राउळाची ध्वजा । मुक्ती सहजा राबती ॥४॥

एका जनार्दनीं विठ्ठल भेटी । मग लाभा नये तुटी ॥५॥

३५४

उदंड तीर्थ महिमा वर्णिला । परी नाहीं भेटला पांडुरंग ॥१॥

पंढरींसारखे तीर्थ महीवरी । न देखों चराचरीं त्रैलोक्यांत ॥२॥

ऐसा नामघोष संतांचा मेळ । ऐस भक्त्कल्लोळ नाहीं कोठें ॥३॥

एका जनार्दनीं अनाथा कारण । पढरीं निर्माण भूवैकुंठ ॥४॥

३५५

प्रभासादि क्षेत्रें सप्तपुर्‍या असती । परी सरी न पावती पंढरीची ॥१॥

दरुशनें चित्त निवे पाहतां बरवें । शंख चक्र मिरवे चहुं करीं ॥२॥

पीतांबर परिधान वैजयंती माळा । शोभे सोनसळा अंगावरी ॥३॥

एका जनार्दनीं पाहतां रुपडें । उभें तें उघडें विटेवरी ॥४॥

३५६

उदंड क्षेत्राची पाहिली रचना । पंढरी ते जाणा भुवैकुंठ ॥१॥

तीर्थ आणि देव संतसमागम । ऐसें सर्वोत्तम कोठें नाहीं ॥२॥

सागरादि तीर्थ पाहतां पाहिलें । परी मन हें वेधलें पंढरीये ॥३॥

एका जनार्दनीं सुखाची विश्रांती । पाहतां विठ्ठलमुर्ति लाभ बहु ॥४॥

३५७

उदंड तीर्थे उदंड क्षेत्रें । परि पवित्र पंढरी ॥१॥

उदंड देव उदंड दैवतें । परि कृपांवतं विठ्ठल ॥२॥

उदंड भक्त उदंड संत । परी कृपावंत पुडलीक ॥३॥

उदंड गातो एक एका । परी एका जनार्दनीं सखा ॥४॥

३५८

जें जें क्षेत्र जें जें स्थळीं । तें तें बळी आपुलें ठायीं ।१॥

परे ऐसें माहात्म्य नाहीं कोठें । जें प्रत्यक्ष भेटे हरिहर ॥२॥

ऐत संतसामगाम । ऐसा निरुपम नाममाहिमा ॥३॥

दिंडी टके मृदंग नाद । नाहींभेद यातीसी ॥४॥

एका जनार्दनीं निजसार । पंढरी माहेर भुलोकीं ॥५॥

३५९

बहु क्षेत्रें बहु तीर्थ । बहु दैवतें असतीं ॥१॥

परी नये पंढरीराम । वाउगा श्रम होय अंतीं ॥२॥

देव भक्त आणि नाम । ऐसें उत्तम नाहीं कोठें ॥३॥

एका जनर्दनी तिहींचा मेळ । पाहतां भूमंडळ पंढरीये ॥४॥

३६०

गंगा सागरादि तीर्थे भूमीवरी । परि पंढारीची सरी न पवती ॥१॥

श्रेष्ठांमांजी श्रेष्ठ तीर्थ पं समर्थ । दरुशनें मनोरथ पूर्ण होती ॥२॥

ऐसी चंद्रभागा ऐसा पुंडलीक । ऐसे वैष्णव देखे नाही कोठें ॥३॥

गाताती वैष्णव आनंदें नाचती । सदोदित कीर्ति विठ्ठलाची ॥४॥

एका जनार्दनीं पंढरीचा हाट । भूवैकुंठ पेठ पंढरी देखा ॥५॥

३६१

प्रयागादि तीर्थे आहेत समर्थ । परी पुरती मनोरथ पंढरीये ॥१॥

बहुत ते साक्ष देती या स्थळासी । सदा तो मनासी शिव ध्याये ॥२॥

आनंद सोहळा त्रैलोक्य अगाध । पंढरीये भेदाभेद नाहींसत्य ॥३॥

एका जनार्दनी क्षेत्रवासी जन । देवा ते समान सत्य होती ॥४॥

३६२

समुद्रवलयांकित पृथ्वी पाहतां । ऐसें तीर्थ सर्वथा नाहीं कोठें ॥१॥

भाविकांचें माहेर जाणा पंढरपुर । विठ्ठल विटेवर उभा असे ॥२॥

एका जनार्दनीम तयाचाचि ठसा । भरुनि आकाशा उरलासे ॥३॥

३६३

उत्तम तें क्षेत्र उत्तम तें स्थळ । धन्य ते राऊळ पाहतां डोळां ॥१॥

एक एक तीर्थ घडती कॊटी वेळां । चंद्रभागा डोळां देखिलिया ॥२॥

गंगा प्रदक्षिणा समुद्राचे स्नान । परी हें महिमान नाहीं कोठें ॥३॥

वैष्णवांचा मेळ करिती गदारोळ । दिंडी पताका घोळ नोहे कोठें ॥४॥

एका जनार्दानी सारांचे हें सार । पंढरी मोहरे भाविकांसी ॥५॥

३६४

देव भक्त दोन्हीं तीर्थ क्षेत्र नाम । ऐसा एक संभ्रम कोठें नाहीं ॥१॥

प्रयागादी तीर्थ पहाती पाहतां । न बैसे तत्त्वतां मन माझें ॥२॥

पंढरीची ऐसा आहे समागम । म्हणोनि भवभ्रम हरलासे ॥३॥

एका जनार्दनीं पाहतां विठ्ठल देव । फिटला तो भेव संसाराचा ॥४॥

३६५

सकळीक तीर्थे पाहतां डोळा । निवांत नोहे हृदयकमळा ॥१॥

पाहतां तीर्थे चंद्रभागा । सकळ दोष गेले । भंगा ॥२॥

पाहती विठ्ठल सांवळा । परब्राह्मा डोळां देखियेलें ॥३॥

एका जनार्दनीं पाहोनी ध्यान । भुललें मन त्या ठायीं ॥४॥

३६६

पावन क्षेत्र पंढरपुर । पावन तीर चंद्रभागा ॥१॥

पावन संत पुडलीक । पावन देख श्री विठ्ठल ॥२॥

पावन देह गेलीया तेथें । होती जीवनमुक्त सर्व जीव ॥३॥

एका जनार्दानीं पावन । पावन पंढरी अधिष्ठिन ॥४॥

३६७

अवघें आनंदाचें । क्षेत्रं विठ्ठल देवांचे ॥१॥

अवघें हे पावन । तीर्थ चंद्रभागा स्नान ॥२॥

अवघे संतजन । पुंडलिकासी वंदन ॥३॥

अवघा विठ्ठल देव । एका जनार्दनीं भाव ॥४॥

३६८

अवघें परब्रह्मा क्षेत्र ।अवघें तेथें तें पवित्र ॥१॥

अवघा पर्वकाळ । अवघे दैवाचे सकळ ॥२॥

अवघीयां दुःख नाहीं । अवघे सुखाचि तया ठायीं ॥३॥

अवघे आनंदभरित । एका जनार्दनीं सदोदित ॥४॥

३६९

अवघें क्षेत्र पंढरी । अवघा आनंद घरोघरीं ॥१॥

अवघा विठ्ठलचि देव । अवघा अवघिया एक भाव ॥२॥

अवघे समदृष्टी पहाती । अवघे विठ्ठलाचि गाती ॥३॥

अवघे ते दैवाचे । एका जनार्दनीं साचे ॥४॥

३७०

नाभीकमळी जन्मला ब्रह्मा । तया न कळे महिमा ॥१॥

पंढरी क्षेत्र हें जुनाट । भुवैकुंठ साजिरीं ॥२॥

भाळे भोळे येती आधीं । तुटती उपाधी तयांची ॥३॥

एकपणें रिगतां शरणा । एक जनर्दनीं तुटे बंधन ॥४॥

३७१

बहुता काळाचें हें क्षेत्र । सकळ देवांचें माहेर । सकळ संतांचे निजमंदिर । तें हें पंढरपुर जाणावें ॥१॥

धन्य पंढरीचा महिमा । नाहीं आणीक उपमा । जेथें वास पुरुषोत्तमा । रुक्मिणीसहित सर्वदा ॥२॥

धन्य भक्त पुंडलीक । सकळ संताचा नायक । एका जनार्दनीं देख । श्रीविठ्ठल आवडी ॥३॥

३७२

महाक्षेत्र पंढरपुर । नांदे विठ्ठ्ल सचार ॥१॥

तया ठायीं सुख आहे ।संत जाणती तो लाहें ॥२॥

विश्रांतीचें स्थान । भावाभाव समान ॥३॥

दुःख दरिद्र नाहीं । वाचे म्हणतां विठाबाई ॥४॥

नोहे बाधा काळाची । ऐसी मर्यादा संताची ॥५॥

जनार्दनाचा एक म्हणे । घ्यावें पेणें तेथींचें ॥६॥

३७३

ऐसें पंढरीचें स्थान । याहुनी आणिक आहे कोण ॥१॥

विष्णसहित कर्पूरगौर । जेथे उभे निरंतर ॥२॥

पुढें भीवरा शोभती । पुंडलिकांची वसती ॥३॥

ऐसें सांडोनी उत्तम स्थळ । कोठें वास करुं निर्मळ ॥४॥

म्हणे जनार्दनाचा एका । प्रेमळ संत नांदती देखा ॥५॥

३७४

ऐसे विश्रांतींचे स्थान । आणिके ठायीं नाहीं जाण ॥१॥

तें हें जाणा पंढरपुर । मुक्त मुमुक्षुचें माहेर ॥२॥

जगीं ऐसें स्थळ । नाहीं नाहीं हो निर्मळ ॥३॥

एका जनार्दनीं निकें । भूवैकुंठं नेटकें ॥४॥

३७५

वेदाभ्यासं श्रमलें । पुराण वक्ते ते भागले ॥१॥

तया विश्रांतीस स्थान । अधिष्ठान पंढरी ॥२॥

शास्त्राभ्यास नेहटीं । वादावाद दाटोदाटीं ॥३॥

एका जनार्दनीं शरण । पंढरी स्थान ऐशिया ॥४॥

३७६

ज्या सुखा कारणें योगाभ्यास । शरीर दंड काय क्लेश । तें उभें आहे अपैस । भीमातीरीं वाळुवंटीं ॥१॥

न लगे दंडन मुंडनी आटी । योगायागाची कसवटी । मोकळी राहाटी । कुंथाकुंठी नाहीं येथें ॥२॥

न लगे अष्टांग धूम्रपान । वायु आहार पांचग्र्नि साधन । नग्न मौन एकांत स्थान । आटाआटी न करणे ॥३॥

धरुनियां संतसंग । पाहें पाहे पांडुरंग देईन । सुख अव्यंग । एका जनार्दनीं निर्धारें ॥४॥

३७७

जप तपें तपता कोटीं । होती हिंपुटी भाग्यहीन ॥१॥

तया विश्रांतीसी स्थान । पंढरी जाण भुमंडली ॥२॥

योगयाग धूम्रपान करिती । नोहे प्राप्ति तयासी ॥३॥

तो उभा कटीं कर ठेवुनी । समचरणीं विटेवरी ॥४॥

एका जनार्दनीं पाहातां । दिठीं कंदर्प कोटी वोवाळिजे ॥५॥

३७८

दुस्तर मार्ग आटाआटी । पंढरी सृष्ती तारक ॥१॥

कोणा न लगे दंडन । कायापीडन कष्ट ते ॥२॥

नको उपवास विधीचा पडदा । शुद्ध अशुद्धा न पहावें ॥३॥

मुगुटमणीं पुंडलीक । दरुशनें पातक हरतसे ॥४॥

एका जनर्दनीं निर्मळ । पंढरी स्थळ सर्वांसी ॥५॥

३७९

जें देवा दुर्लभ स्थान । मनुष्यासी तें सोपें जाण ॥१॥

या ब्रह्माडांमाझारीं । सृष्टी जाणावी पंढरी ॥२॥

एक एक पाऊल तत्त्वतां । घडे अश्वमेध पुण्यता ॥३॥

एका जनार्दनीं ठसा । विठ्ठल उभाची सरसा ॥४॥

३८०

उभा देव उभा देव । निरसी भेव भविकांचे ॥१॥

न लगे कांही खटाटेप । पेठ सोपी पंढरी ॥२॥

नको नको वेदपाठ । सोपी वाट पंढरी ॥३॥

शास्त्रांची तो भरोवरी । सांडी दुरी पंढरीचे ॥४॥

योगयाग तीर्थ तप । उघडती अमुप पंढरीये ॥५॥

एका जनार्दनीं स्वयं ब्रह्मा । नांदे निष्काम पंढरीये ॥६॥

३८१

बहु मार्ग बहुतापरी । परी न पावती सरी पंढरीची ॥१॥

ज्या ज्या मार्गे जातां वाता । कर्म कर्मथा लागती ॥२॥

जेथें नाहीं कार्माकार्मा । सोपें वर्म पंढरीये ॥३॥

न लगे उपास तीर्थविधी । सर्व सिद्धि चंद्रभागा ॥४॥

म्हणोनि पंढरीसी जावें । जीवेभावें एका जनार्दनी ॥५॥

३८२

व्यास वाल्मिक नारद मुनी । नित्य चिंतित चिंतनी । येती पंढरपुरभुवनीं । श्रीविठ्ठल दरुशना ॥१॥

मिळोनि सर्वांची मेळ । गाती नाचती कल्लोळ । विठ्ठल स्नेहाळ । तयालागीं पहाती ॥२॥

करिती भीवरेचें स्नान । पुंडलिका अभिवंदन । एका जनार्दनीं स्तवन । करिती विठ्ठलाचें ॥३॥

३८३

देखोनिया देवभक्त । सनकादिक आनंदात ॥१॥

म्हणती जावें पंढरपुरा । पाहूं दीनांचा सोयरा ॥२॥

आनंदें सनकादिक । पाहूं येती तेथें देख ॥३॥

विठ्ठलचरणीं । शरण एका जनार्दनीं ॥४॥

३८४

देव भक्त एके ठायी । संतमेळ तया गांवीं ॥१॥

तें हें जाणा पंढरपुर । देव उभा विटेवर ॥२॥

भक्त येती लोटांगणीं । देव पुरवी मनोरथ मनीं ॥३॥

धांवे सामोरा तयासी । आलिगुन क्षेम पुसीं ॥४॥

ऐशी आवडी मानी मोठी । एका जनार्दनीं घाली मिठी ॥५॥

३८५

उभारुनी ब्राह्मा पाहतसे वाट । पीतांबर नीट सांवरुनी ॥१॥

आलियासी इच्छा मिळतसे दान । जया जें कारण पाहिजे तें ॥२॥

भुक्ति मुक्ति तेथें लोळती अंगणीं । कोन तेथें मनीं वास नाहीं ॥३॥

कामधेनु कल्पतरु चिंतामणी । लोळती अंगणीं पढरीये ॥४॥

एका जनार्दनीं महा लाभ आहे । जो नित्य न्हाये चंद्रभागे ॥५॥

३८६

जो परात्पर परेपरता । आदि मध्य अंत नाहीं पाहतां ।

आगमानिगमां न कळे सर्वथा । तो पंढरीये उभा राहिला ॥१॥

धन्य धन्य पाडुरंग भोवतां शोभें संतसंग ।

धन्य भाग्याचे जे सभाग्य तेचि पंढरी पाहती ॥२॥

निरा भिवरापुढें वाहे । मध्य पुडंलीक उभा आहे ।

समदृष्टी चराचरी विठ्ठल पाहें । तेचि भाग्याचे नारीनर ॥३॥

नित्य दिवाळी दसरा । सदा आनंद पंढरपुरा ।

एका जनार्दनी निर्धार । धन्य भाग्याचे नारी नर ॥४॥

३८७

तयां ठायीं अभिमान नुरे । कोड अंतरीचें पुरे ॥१॥

तें हें जाणा पंढरपूर । उभ देव विटेवरी ॥२॥

आलिंगनें काया । होतासे तया ठाया ॥३॥

चंद्रभागे स्नान । तेणें पुर्वजा उद्धरणा ॥४॥

एका जनार्दनीं शरण । पंढरी भूवैकुंठ जाण ॥५॥

३८८

पंढरीये अन्नादान । तिळभरी घडती जाण ॥१॥

तेणें घडती अश्वमेध । पाताकापासोनि होती शुद्ध ॥२॥

अठरा वर्न यती । भेद नाही तेथें जाती ॥३॥

अवघे रंगले चिंतनीं । मुर्खी नाम गाती कीर्तनीं ॥४॥

शुद्ध अशुद्धची बाधा । एका जनार्दनीं नोहे कदा ॥५॥

३८९

वसती सदा पंढरीसी । नित्य नेमें हरी दरुशनासी । तयां सारखे पुण्यराशी । त्रिभुवनीं दुजे नाहीत ॥१॥

धन्य क्षेत्र भीवरातीर । पुढे पुंडलीक समोर । तेथें स्नान करती नर । तयां जन्म नाहीं सर्वथा ॥२॥

करती क्षेत्र प्रदक्षिणा । त्याच्यां पार नाहीं पुण्या । जगीं धन्य ते मान्य । एका जनार्दनीं म्हणतसे ॥३॥

३९०

पाहुनियां पंढरीपुर । मना आनंद अपार ॥१॥

करितां चंद्रभागें स्नान । मना होय समाधान ॥२॥

जातां पुंडलीकाचे भेटीं । न माय आनंद त्या पोटीं ॥३॥

पाहतां रखुमादेवीवर । मन होय हर्षनिर्भर ॥४॥

पाहा गोपाळपूर वेणूनाद । एका जनार्दनी परमानंद ॥५॥

३९१

नित्य घडे चंद्रभागे स्नान । श्रीविठ्ठलदरुशन ॥१॥

त्याच्या पुण्या नोहे लेखा । पहा द्रुष्टी पुंडलिका ॥२॥

उजवें घेतां राऊळासी । जळती पातकांच्या रासी ॥३॥

संतांसवें कीर्तन करितां । आनंदे टाळी वाजवितां ॥४॥

मोक्ष जोडोनियां हात । तयाची वाट तो पहात ॥५॥

धन्य पंढरीचा संग । एक जनार्दनीं अभंग ॥६॥

३९२

भागीरथी आणि भीमरथी वदतां । समान तत्वतां कलीमाजीं ॥१॥

प्रातःकाळीं नमस्मरण जो गाय । तीर्थीं सदा न्हाये पुण्य जोडे ॥२॥

वदतां वाचें नाम घडतां एक स्नान । पुनरपि न आगमन मृत्यूलोकमें ॥३॥

एक जनार्दनीं भीमरथीं वदतां । प्रयागीं समता सरी न पवे ॥४॥

३९३

चंद्र पौर्णिमेचा दिसे पा सोज्वळ । तैसा श्रीविठ्ठल पंधरीये ॥१॥

क्षीरसिंधुसम भीवरा ती वाहे । स्नान करितां जाय महत्पाप ॥२॥

सनकसनंदनसम पुंडलीक । शोभा आलोलिक वर्णु काय ॥३॥

लक्ष्मी प्रत्यक्ष रखुमाई राही । एका जनार्दनीं पायीं लीन जाला ॥४॥

३९४

पुष्पावती चंद्रभागे । करितां स्नान भंगे दोष ॥१॥

पाहतां पुंडलीक नयनीं । चुके जन्म नये अयनीं ॥२॥

घेतां विठ्ठलदरुशन । होती पातकी पावन ॥३॥

करितां प्रदक्षिना । पुन्हा जन्म नाहीं जांणा ॥४॥

एका जनार्दनीं शरण । कळस पाहतां मुक्त जाण ॥५॥

३९५

अवलोकितां चंद्रभागा । सकळ दोष जाती भंगा ॥१॥

स्नान करितं भीवरेसी ॥ तरती पातकी अपैसी ॥२॥

दृष्टीं पाहतां विठठल देव न राहे काळाचें भेव ॥३॥

हरुषें वाहातां टाळीं । एका जनार्दनी मुक्त केलीं ॥४॥

३९६

दृष्टी पाहतां भीमातरी । स्वर्गीं वास तया निरतरां ॥१॥

ऐसा तेथीचा महिमा । आणिक नाहीं दुजी उपमा ॥२॥

दक्षिन द्वारका पंढरी । वसे भीवरेचे तीरीं ॥३॥

जेथें वसे वैकुंठ देवो । एका जनार्दनीं गेला भेवो ॥४॥

३९७

जयां आहे मुक्ति चाड । तयांसी गोड पंढरी ॥१॥

देव तीर्थ क्षेत्र संत । चहूंचा होत मेळा जेथ ॥२॥

कृष्णरामादि नामगजर । करिती उच्चार अट्टाहास्ये ॥३॥

स्त्रियाआदि नर बाळें । कौतुक लीळे नाचती ॥४॥

एका जनार्दनीं तयांसंगीं । विठ्ठलरंगी नाचतुसे ॥५॥

३९८

त्रिविधपातें तापलें भारी । तया पंढरी विश्रांती ॥१॥

आणिके सुख नाही कोठें । पाहतां नेटें कोटि जन्म ॥२॥

कालाचेहि न चले बळ । भुमंडळ पंडरीये ॥३॥

भुवैकुंठ पंढरी देखा । ऐसा लेखा वेदशास्त्री ॥४॥

एका जनार्दनी धरुनि कास । पंढरीचा दास वारकरी ॥५॥

३९९

तापत्रयें तापलीया पंढरीसी यावें । दरुशनें मुक्त व्हावें हेळामात्रें ॥१॥

दुःखाची विश्राती सुखाचा आनंद । पाहतां चिदानंद विठ्ठल देव ॥२॥

संसारीं तापलें त्रितापें आहाळले । विश्रांतीये आले पंढरीसी ॥३॥

सर्वांचे माहेर भाविकंचे घर । एका जनार्दनी निर्धान केला असे ॥४॥

४००

तिहीं त्रिभुवनीं पातकी पीडिले । ते मुक्त जाहले पंढरीसी ॥१॥

पाहतां सांवळा अवघीयां विश्रांती । दरुशनें शांतीं पातकीयां ॥२॥

एका जनार्दनीं पाहतां रुपडे । कैवल्य उघडे विटेवरी ॥३॥